Jak i dlaczego warto spożywać orzechy kola

Orzech kola jest owocem drzewa kola z rodzaju Cola. Rodzaj ten, należący do rodziny Sterculiaceae, obejmuje ponad 120 gatunków drzew. Najczęściej uprawia się dwa z nich: Cola acuminata i Cola nitida – głównie ze względu na ich jadalność, wyrazisty smak oraz działanie. Cola acuminata to zimozielone drzewo dorastające do około 20 metrów wysokości, o długich, owalnych liściach, zaostrzonych na obu końcach.

Drzewa te wytwarzają żółte kwiaty z fioletowymi plamkami oraz owoce o gwiaździstym kształcie. Po rozłupaniu takiego owocu widać zwykle około 12 kanciastych nasion osadzonych w białej osłonce. Zapach tych nasion opisywany jest jako słodki i kwiatowy, natomiast w smaku są one wyraźnie gorzkie. Orzech kola jest najczęściej spożywany, aby wywołać efekt pobudzający.

SKĄD POCHODZĄ ORZECHY KOLA?

Drzewa koli (kola) pochodzą z tropikalnych lasów deszczowych Afryki, dlatego najlepiej rosną w klimacie gorącym i wilgotnym. Gatunek ten potrafi jednak przetrwać także porę suchą, o ile ma dostęp do odpowiedniej ilości wód gruntowych. Kola to przede wszystkim drzewa nizinnych lasów równikowych, choć wykazują sporą odporność na zmienne warunki środowiskowe. Niektóre okazy spotykano nawet na wysokości ponad 300 m n.p.m., tam gdzie występują głębokie, żyzne gleby.

Orzechy koli były wykorzystywane od wieków. Wiadomo, że kultury Afryki Zachodniej żuły je, by dodać sobie energii i witalności. W tych regionach orzech koli ściśle wiąże się też z tradycyjnymi praktykami duchowymi niektórych społeczności. 

Sam orzech bywa traktowany jak święty przedmiot i składany w ofierze podczas modlitw oraz ważnych ceremonii. Jego znaczenie wykracza jednak poza sferę religijną. Doniesienia historyczne wspominają, że wśród części plemion Afryki Zachodniej, na przykład Malinke i Bambara z terenów dzisiejszego Mali i Senegalu, orzechy koli pełniły również rolę środka płatniczego.

Orzechy koli często wykorzystuje się jako składnik aromatyzujący i to od nich pochodzi nazwa „cola”. W XIX wieku farmaceuta John Pemberton połączył ekstrakt z orzechów koli z koką, cukrem i innymi dodatkami, tworząc napój, który znamy dziś jako Coca‑Cola. Współczesna receptura nie zawiera jednak ani koli, ani koki jako aktywnych składników.

AKTYWNE SKŁADNIKI

Orzeszki koli nie należą w świecie zachodnim do najpopularniejszych środków pobudzających, choć zawierają składniki stymulujące, które przyciągają wielu użytkowników. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że większość orzeszków koli dostępnych w handlu pochodzi z gatunków Cola acuminata lub Cola nitida, ponieważ to właśnie one zawierają najwyższe stężenia substancji aktywnych. Głównymi z nich są kofeina i teobromina.

Sama kofeina jest jednym z najpopularniejszych stymulantów w krajach zachodnich, przede wszystkim w postaci kawy, herbaty oraz napojów energetycznych. Orzeszki koli zawierają około 2% kofeiny. Kofeina pobudza ośrodkowy układ nerwowy, dzięki czemu osoby ją spożywające czują się bardziej rozbudzone, czujne i pełne energii.

Właśnie z tego powodu miliony ludzi parzą i piją kawę przez cały dzień pracy, aby zwiększyć produktywność i utrzymać koncentrację. Stężenie kofeiny we krwi osiąga szczyt mniej więcej po godzinie od spożycia, choć jej działanie może być odczuwalne nawet do 6 godzin. Nie wszystko jest jednak różowe – osoby wrażliwe na kofeinę lub przyjmujące jej zbyt dużo mogą doświadczać niepokoju, drżenia rąk i innych skutków ubocznych.

TEOBROMINA

Do pobudzających właściwości orzeszków kola przyczynia się także teobromina. To alkaloid o budowie cząsteczkowej zbliżonej do kofeiny, obecny również w liściach herbaty i ziarnach kakao. Choć działa stymulująco, pod tym względem uznaje się ją za około dziesięć razy słabszą od kofeiny.

Obecność obu tych związków sprawia, że podstawowym efektem spożywania orzeszków kola jest wyraźne pobudzenie organizmu i poprawa koncentracji. Zawierają one mniej więcej trzykrotnie więcej kofeiny niż filiżanka kawy, dlatego działają inaczej i znacznie silniej. Doniesienia wskazują też, że orzeszki kola mogą poprawiać nastrój oraz potencjalnie podnosić libido.

Jak spożywać orzeszki kola

Orzechy kola można przyjmować na wiele sposobów. Najprościej jest po prostu żuć całe orzechy. Trzeba jednak pamiętać, że nie są one szczególnie cenione za smak – słyną z wyraźnej goryczy. Z tego powodu często dodaje się je do napojów lub łączy ze słodszymi produktami.

Orzechy kola można zmielić na drobny proszek. Wymieszanie jednej łyżeczki takiego proszku z kawą, herbatą lub nawet gorącą czekoladą nada tym napojom mocniej pobudzający charakter. Aby zrównoważyć gorycz, do mieszanki z kolą warto dodać miód.

Orzechy kola można też stosować razem z guaraną – rośliną o podobnym, lecz łagodniejszym działaniu. Połączenie tych dwóch składników może zapewnić jeszcze silniejsze pobudzenie.

Dla osób, które wolą żuć orzechy, ale uważają je za mało apetyczne, alternatywą jest ich rozdrobnienie i wymieszanie z limonką.

Luke Sumpter

Luke Sumpter, absolwent kierunku Clinical Health Sciences (BSc Hons) i pasjonat uprawy roślin, od ponad siedmiu lat pracuje jako zawodowy dziennikarz oraz autor specjalizujący się w tematyce konopi i nauk medycznych.

Przeczytaj pełną biografię