Stymulanty

Spis treści:

1. Czym są stymulanty?
2. Jak budować naturalną wytrzymałość za pomocą ziół
3. 10 najlepszych naturalnych sposobów na więcej energii

Czym są stymulanty?

Stymulanty, czyli środki pobudzające, to substancje psychoaktywne, które na krótki czas poprawiają funkcje poznawcze i/lub fizyczne. Typowe odczucia po ich zażyciu to m.in. większa czujność, przypływ energii i mniejsza senność. Z tego powodu często nazywa się je „górkami” (ang. uppers).

Większość stymulantów działa poprzez oddziaływanie na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, przy czym każda substancja ma własny, charakterystyczny profil działania. Niektóre środki pobudzające wywołują również euforię, przez co zalicza się je także do euforykantów. Istnieje wiele legalnych i powszechnie dostępnych stymulantów – najpopularniejsze z nich to nikotyna i kofeina.

Nikotyna

Dzięki przemysłowi tytoniowemu oraz dawnemu wizerunkowi palenia jako czegoś modnego, nikotyna należy dziś do najczęściej stosowanych środków pobudzających na świecie. Działa poprzez uwalnianie neuroprzekaźników i hormonów, co przekłada się na poprawę koncentracji i zwiększoną czujność.

Kofeina

Kofeina jest bezkonkurencyjnie najczęściej używanym stymulantem na świecie. To codzienne „paliwo”, które napędza biznes i pomaga ludziom utrzymać tempo dnia. Najpopularniejszą formą kofeiny jest kawa, ale występuje ona również w napojach energetycznych, tabletkach z kofeiną i wielu innych produktach. Naturalnie pojawia się w szeregu roślin, przede wszystkim w herbacie, guaranie oraz yerba mate. Kofeina wywołuje poczucie przypływu energii i zwiększonej koncentracji. Ze względu na swoją ogromną popularność nieustannie prowadzi się badania nad jej wpływem na organizm – ich wyniki często są rozbieżne i wskazują zarówno na możliwe korzyści, jak i zagrożenia związane z długotrwałym stosowaniem.

Zobacz 15 najlepszych naturalnych stymulantów

Budowanie naturalnej wytrzymałości ziołami

Poczucie energii i wewnętrznej żywotności jest kluczowe, jeśli naprawdę chcemy w pełni korzystać z życia. Pieniądze się pojawiają i znikają, okoliczności się zmieniają, ale na potencjale własnego ciała i twórczego umysłu możesz polegać zawsze. Budowanie i podtrzymywanie silnej kondycji fizycznej oraz psychicznej to jednak delikatna sztuka równowagi. Jeśli więc często czujesz się zmęczony lub wyczerpany, masz trudności z porannym wstawaniem albo z pozostaniem przytomnym i skupionym w ciągu dnia, wciąż możesz wiele zrobić. Kilka prostych kroków potrafi przynieść ogromną różnicę.

Krok 1: Śpij więcej

Więcej snu to banalna rada, ale w praktyce bywa jedną z najtrudniejszych do wdrożenia. Jeśli regularnie zarywasz noce i nie dosypiasz rano, prędzej czy później pojawi się poważny niedobór snu.

W takiej sytuacji świetnie sprawdzają się zioła ułatwiające zasypianie i poprawiające jakość snu:

• Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)
• Chmiel (Humulus lupulus)
• Mak kalifornijski (Eschscholzia californica)
• Męczennica cielista (Passiflora incarnata)
• Tarczyca bajkalska (Scutellaria lateriflora)

Zarówno nalewki ziołowe, jak i napary ziołowe w formie herbaty działają bardzo dobrze.

Krok 2: Przerwij błędne koło pobudzaczy

Pokusa, by zafundować sobie kolejny kawowy maraton, jest ogromna. Przyzwyczailiśmy się do krótkich, gwałtownych zastrzyków energii dostarczanych przez cukier, kofeinę, tytoń i syntetyczne stymulanty. Takie szybkie „doładowania” z czasem jednak zostawiają nas całkowicie wypompowanych, bo zużytej energii nic nie uzupełnia. Kofeina to najpopularniejszy na świecie środek psychoaktywny, ale przy dłuższym stosowaniu może prowadzić do przemęczenia nadnerczy i przeciążenia całego organizmu. To spore wyzwanie, jednak jeśli chcesz przywrócić naturalną równowagę energetyczną, musisz odstawić kofeinę – albo przynajmniej ograniczyć ją do absolutnego minimum.

Krok 3: Wzmocnij się ziołami

To właśnie na tym etapie najlepiej sprawdzają się ziołowe toniki i zioła adaptogenne. Jak sama nazwa wskazuje, adaptogeny pomagają organizmowi przystosować się do obciążeń, a dokładniej – wspierają przywrócenie prawidłowego funkcjonowania poszczególnych układów. Do tej grupy należy wiele roślin i niektóre z nich lepiej służą jednej osobie niż innej. Do najbardziej znanych należą:

• Żeń-szeń (Panax ginseng)
• Ashwagandha (Withania somnifera)
• Eleuterokok kolczasty (żeń-szeń syberyjski)
• Maca (Lepidium meyenii)
• Gotu kola (Centella asiatica)
• Suma (Pfaffia paniculata)
• Catuaba (Erythroxylum catuaba)

Aby w pełni skorzystać z ich działania, zioła warto przyjmować regularnie przez dłuższy czas – ich efekt narasta stopniowo.

Krok 4: Odżyw układ nerwowy

Powiedzenie „mieć stalowe nerwy” nie wzięło się znikąd – nawiązuje bezpośrednio do naszego układu nerwowego, który jest główną siecią połączeń w ciele. Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) to delikatna struktura, która nie tylko łączy wszystkie narządy, lecz także spaja to, co fizyczne, z tym, co psychiczne.

W ziołolecznictwie zachodnim stosuje się tzw. zioła tonizujące układ nerwowy (nervines), aby przywrócić mu równowagę. Szczególnie cenne są tu toniki nerwowe, które wzmacniają i odbudowują OUN. Do tej grupy należą m.in.:

• Owies (Avena sativa)
• Dziurawiec (Hypericum perforatum)
• Tarczyca bocznokwiatowa (blue skullcap) (Scutellaria lateriflora)
• Rumianek (Matricaria chamomilla)
• Kozłek lekarski (waleriana) (Valeriana officinalis)
• Chmiel (Humulus lupulus)
• Catuaba (Erythroxylum catuaba)
• Melisa lekarska (Melissa officinalis)
• Betonia lekarska (Stachys officinalis)
• Lawenda (Lavandula angustifolia)

Regularne, długofalowe stosowanie odpowiednio dobranych ziół z tej grupy może wspierać prawidłową pracę układu nerwowego. Odbudowa utraconej równowagi wymaga jednak czegoś więcej niż samych roślin – obejmuje również zmiany stylu życia, pracę z ciałem, praktyki duchowe, a przede wszystkim konsekwencję i silne postanowienie.

Top 10 naturalnych sposobów na więcej energii

W realiach współczesnego świata wiele osób sięga po silne stymulanty, takie jak kofeina, żeby dotrwać do końca dnia i podnieść poziom energii oraz poprawić nastrój. Na krótką metę zwykle nie jest to groźne, jednak z czasem nadmiar kawy i innych pobudzaczy może sprawić, że czujemy się wyczerpani i pozbawieni sił – a właśnie energia robi tu największą różnicę. Gdy jesteśmy pełni energii, dni stają się bardziej produktywne i satysfakcjonujące; kiedy jesteśmy zmęczeni, każdy dzień przypomina powolny test wytrzymałości.

Poniższe dziesięć punktów pokazuje, jak w naturalny sposób podnieść poziom energii, poczuć się bardziej aktywnie i poprawić samopoczucie.

1. Sen

Bez zdrowego snu nie da się na dłuższą metę zachować naturalnej energii – to absolutna podstawa.

Na początek zadbaj o regularny rytm snu. Staraj się kłaść i wstawać o tej samej porze każdego dnia. Kuszące jest, by w weekendy siedzieć do późna i odsypiać do południa, ale stałe godziny snu potrafią zdziałać cuda dla poziomu energii. Przyjmuje się, że optymalnie jest przesypiać około 6–8 godzin na dobę.

Jeśli masz taką możliwość, rozważ używanie budzika z symulacją wschodu słońca. To specjalny rodzaj budzika z wbudowaną lampą, która zaczyna stopniowo się rozjaśniać mniej więcej na pół godziny przed pobudką. Taki „wschód słońca” daje sygnał Twojemu zegarowi biologicznemu, że zbliża się pora wstania, dzięki czemu procesy w organizmie mogą ruszyć powoli jeszcze zanim faktycznie otworzysz oczy. W efekcie, gdy w końcu odezwie się sygnał dźwiękowy, często czujesz się już całkiem rozbudzony. To zdecydowanie spokojniejszy i zdrowszy sposób na poranek niż nagły, głośny dźwięk w ciemnym pokoju, który wyrywa ze snu i zostawia Cię półprzytomnym.

Po przebudzeniu warto od razu wstać z łóżka. Sam ruch jest dla organizmu kolejną informacją, że czas się aktywować. Jeśli korzystasz z budzika z symulacją świtu, poziom melatoniny w ciele powinien być już mocno obniżony, co dodatkowo ułatwia pełne rozbudzenie i dodaje energii na start dnia.

Melatonina to hormon regulowany przez światło. To ona sprawia, że robi się nam senno – w ten sposób organizm daje znać, że pora się położyć i „naładować baterie”. Światło hamuje jej wydzielanie, dlatego kiedy budzisz się w ciemności, znacznie trudniej jest się rozruszać. Z tego powodu ekspozycja na światło jest kluczowa dla prawidłowego rytmu snu. Im więcej naturalnego światła złapiesz w ciągu dnia, tym mocniej będziesz ograniczać produkcję melatoniny i tym łatwiej będzie Ci utrzymać wysoki poziom energii. Z kolei przyciemnione światło wieczorem sprzyja jej wydzielaniu i pomaga łagodnie zasnąć.

2. Zdrowa dieta

Jedzenie to jedna z największych przyjemności w życiu i większość z nas naprawdę je uwielbia. Problem w tym, że często najbardziej smakują nam produkty, po które powinniśmy sięgać jak najrzadziej. To całkowicie naturalne – instynktownie szukamy tłustych potraw, bo kiedyś zwiększały one szanse na przetrwanie. Nasze instynkty nie „wiedzą” jednak, że dziś jako gatunek ruszamy się znacznie mniej niż kilka tysięcy lat temu. Ten wrodzony pociąg do tłustego jedzenia dodatkowo podsyca przemysł fast food, którego produkty są nafaszerowane konserwantami i wzmacniaczami smaku. Efekt? Częściej czujemy się ospali, ociężali i pozbawieni motywacji.

Konserwanty i inne dodatki chemiczne obecne w wielu współczesnych produktach spożywczych wpływają także na nastrój. Warto więc możliwie ich unikać i wybierać świeżą żywność: warzywa, owoce, orzechy czy nasiona. Warto pamiętać, że tłuszcz sam w sobie nie jest wrogiem – odpowiednia ilość zdrowych tłuszczów jest niezbędna w zbilansowanej diecie. Kluczem jest właściwa proporcja. Taki sposób odżywiania pomaga oczyścić organizm z nadmiaru konserwantów, poprawia samopoczucie, a jednocześnie dodaje energii i sprzyja większej aktywności. Utrzymanie zdrowej diety ma też ogromne znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia i dobrostanu psychicznego.

Dobrym sposobem na „restart” przeciążonego układu trawiennego jest post sokowy. Świeżo wyciskane soki z owoców i warzyw świetnie oczyszczają jelita, a przy tym dostarczają organizmowi cennych enzymów, witamin i minerałów.

Soki kupowane w sklepie, w butelkach, są zazwyczaj pasteryzowane, ponieważ w większości krajów sprzedaż surowych produktów, takich jak świeży sok, jest ograniczona przepisami. Wysoka temperatura niszczy jednak znaczną część enzymów, które sprawiają, że sok jest tak wartościowy. Dlatego sklepowy sok nigdy nie dorówna świeżemu, domowemu. Warto też pamiętać, że zielone warzywa i inne warzywa mają zwykle więcej składników odżywczych niż owoce, choć to owoce są słodsze i zawierają więcej cukrów. Połączenie owoców z zielonymi warzywami to często najkorzystniejsza i najsmaczniejsza opcja.

Jeśli chodzi o wybór wyciskarki, najlepiej postawić na wolnoobrotową wyciskarkę do soków, a nie szybki „turbo” sokowirówkę. Wysokie obroty noża powodują silne utlenianie soku jeszcze zanim trafi on do szklanki.

3. Unikaj błędnego koła stimulantów

Substancje pobudzające, takie jak kofeina, cukier, tytoń czy alkohol, dają jedynie krótkotrwały zastrzyk energii, nie „odżywiając Qi”, jak mówią Chińczycy. Innymi słowy, pobudzacze uwalniają jedynie zapasy energii zgromadzone w organizmie, nie pomagają natomiast tworzyć i podtrzymywać nowej energii. To życie na kredyt – gdy działanie stymulantów mija, brakuje naturalnych sił, które mogłyby przejąć pałeczkę.

Różnica pomiędzy chwilowym wzrostem energii a jej naturalnym poziomem może prowadzić do psychicznego uzależnienia od pobudzaczy, by w ogóle „dociągnąć” do końca dnia. Co więcej, środki pobudzające osłabiają działanie niektórych hormonów, przez co utrzymanie stabilnego, naturalnego poziomu energii staje się znacznie trudniejsze. Ograniczając mocne stymulanty do minimum lub całkowicie z nich rezygnując, można stopniowo odbudować własne zasoby energii i na co dzień cieszyć się dużo lepszym samopoczuciem.

4. Ćwicz codziennie

Codzienna aktywność fizyczna to nie tylko korzyści dla zdrowia, ale też ogromne wsparcie dla dobrego samopoczucia. Regularny ruch zwiększa produkcję serotoniny i dopaminy, dzięki czemu wysiłek staje się nie tylko przyjemny i satysfakcjonujący w chwili jego wykonywania, ale też pozytywnie wpływa na nastrój w dłuższej perspektywie.

Trening wcale nie musi być bardzo intensywny ani długi – liczy się przede wszystkim regularność i to, żeby dopasować go do swojego dnia. Może to być sztuka walki, dłuższy spacer, lekki jogging wokół bloku czy kilka serii brzuszków i pompek. Najnowsze badania sugerują, że już 7 minut ruchu dziennie może przynieść zauważalne efekty. Obecnie dostępnych jest wiele aplikacji na smartfony, które przeprowadzą Cię przez taki krótki domowy trening krok po kroku i pomogą utrzymać motywację.

5. Woda – dbaj o nawodnienie

Średnio około 65% naszego ciała stanowi woda (wartość ta może się jednak znacznie różnić w zależności od osoby). Już ok. 3% odwodnienia wystarczy, by pogorszyć pracę mózgu, wywołując senność, spadek koncentracji i ogólne znużenie. Dlatego prawidłowe nawodnienie jest tak ważne. Amerykańska National Research Council zaleca, by wypijać około 1 ml wody na każdą spożytą kilokalorię, co w praktyce oznacza, że przeciętna osoba powinna dostarczać organizmowi mniej więcej 2–3 litry wody dziennie, aby zachować zdrowie i wysoki poziom energii.

6. Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe można wykorzystać, by dodać sobie energii, wyciszyć się i odzyskać jasność umysłu. Spokój, jaki przynoszą, pomaga regulować nastrój, dotlenić mózg i odzyskać poczucie panowania nad sytuacją. To właśnie dzięki tej kontroli i zwiększonej ilości tlenu wiele osób odczuwa przypływ energii. Ćwiczenia oddechowe mogą przyjmować różną formę – od pełnej medytacji i pracy z przeponą, technik takich jak breath of fire czy oddychanie naprzemiennymi nozdrzami, aż po kilka minut siedzenia z zamkniętymi oczami i świadome regulowanie spokojnego, głębokiego oddechu według wybranego rytmu.

7. Joga i medytacja

Nawiązując do punktu 6, pozycje jogi i medytacja w siadzie świetnie sprawdzają się, gdy chcesz się rozluźnić, wyciszyć umysł i zyskać większą jasność myślenia. Włączone do codziennej rutyny, pomagają poprawić nastrój i przywrócić naturalny poziom energii. Istnieją setki technik o różnym stopniu zaawansowania. Bardzo prostą metodą jest usiąść wygodnie, wykonać dowolne ćwiczenie oddechowe, zamknąć oczy i liczyć każdy wdech, oczyszczając umysł z pozostałych myśli. Po chwili zauważysz, że głowa się uspokaja, a całe ciało odzyskuje witalność.

8. Zioła i suplementy

Istnieje wiele ziół i suplementów, które pomagają w naturalny sposób podnieść poziom energii – bez sięgania po kofeinę czy szybkie zastrzyki cukru.

Dobrym przykładem roślin wspierających witalność i odżywienie organizmu są orzech areka (Betel nut), orzech kola oraz miłorząb japoński (Ginkgo biloba). Zioła te w naturalny sposób pobudzają, a przy okazji poprawiają nastrój. Ich ogromną zaletą jest to, że działają w harmonii z naturalną energią organizmu, dzięki czemu – w przeciwieństwie do silnych stymulantów – nie wywołują gwałtownego spadku formy ani psychicznego uzależnienia.

Suplementy diety mogą również pomóc utrzymać ciało w dobrej kondycji, a mózg w pełnej sprawności. Dobrym wyborem jest olej konopny lub suplementy z oleju lnianego, które dostarczają kwasów tłuszczowych Omega oraz innych niezbędnych kwasów tłuszczowych ważnych dla regulacji nastroju. Kolejnym przykładem jest witamina B6, wykorzystywana przez organizm do utrzymania prawidłowych funkcji mózgu. Zapewniając sobie odpowiednią podaż witamin, minerałów i naturalnych substancji chemicznych, znacząco zwiększasz szansę na utrzymanie stabilnego, naturalnego poziomu energii.

9. Zrób sobie przerwę

Ludzka zdolność koncentracji na wysokich obrotach wystarcza zaledwie na kilka godzin – potem energia i motywacja do dalszej pracy zaczynają spadać. Dlatego co parę godzin zrób około 5‑minutową przerwę. Przejdź się chwilę, zaczerpnij świeżego powietrza, zrób coś innego niż przed chwilą. Taka zmiana pozwoli Ci wrócić do zadania z poczuciem odświeżenia i nową porcją energii. To samo dotyczy dłuższych odcinków czasu – właśnie dlatego urlopy tak wyraźnie podnoszą produktywność.

10. Jednodniowe posty sokowe

Jak już wspomniano, świeżo wyciskane soki to świetny sposób na łagodne oczyszczanie organizmu i dostarczenie mu skoncentrowanej dawki składników odżywczych. Jedną z odmian takiego podejścia jest jednodniowy post sokowy. Polega on na tym, że jeden dzień w tygodniu pijesz wyłącznie świeże soki. Wspiera naturalny detoks, pomaga usuwać toksyny, poprawia samopoczucie i daje układowi trawiennemu tak potrzebną przerwę. Warto zakończyć taki post lekkim posiłkiem, aby stopniowo wrócić do normalnego jedzenia. Regularne powtarzanie tego raz w tygodniu pomaga ciału wejść w rytm i coraz sprawniej pozbywać się zbędnych produktów przemiany materii.