Jaka jest różnica między twardymi a miękkimi narkotykami?

Określenia „twarde” i „miękkie” narkotyki to dość nieprecyzyjne, potoczne kategorie, którymi opisuje się różne substancje ze względu na ich domniemany wpływ na zdrowie, ryzyko uzależnienia, rodzaj haju i inne czynniki. Ale czy taki podział naprawdę pomaga nam zrozumieć, czym poszczególne narkotyki różnią się od siebie i jak oddziałują na organizm? Czytaj dalej, aby się tego dowiedzieć.

Podział na twarde i miękkie narkotyki

Niezależnie od tego, czy mowa o opinii publicznej, mediach, środowisku naukowym czy nawet przedstawicielach władz, określenia „twarde” i „miękkie” narkotyki pojawiają się wyjątkowo często. Większości z nas wydaje się, że rozumie, co się za nimi kryje, ale wyraźne oddzielenie jednej kategorii od drugiej wcale nie jest takie proste.

W rzeczywistości nawet globalne instytucje odpowiedzialne za zdrowie publiczne, takie jak Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD) czy klasyfikacja DSM stosowana w psychiatrii, nie wprowadzają jednoznacznego podziału na twarde i miękkie narkotyki. Jednym z nielicznych wyjątków jest rząd Holandii, który używa tych pojęć w swojej ustawie narkotykowej.

Mimo to większość osób uważa, że przynajmniej intuicyjnie wie, co zalicza się do twardych, a co do miękkich narkotyków, nawet jeśli brak ich formalnych definicji. Poniżej przyglądamy się bliżej temu podziałowi oraz temu, na ile w ogóle sensowne są takie klasyfikacje.

Czym są twarde narkotyki?

Zapytaj kogokolwiek, czy wie, czym są „twarde narkotyki”, a najpewniej przytaknie bez wahania. Przez lata rządy i media utrwalały przekonanie, że twarde narkotyki są silniejsze, bardziej uzależniające i groźniejsze niż ich „miękkie” odpowiedniki. W praktyce jednak podział na twarde i miękkie narkotyki opiera się głównie na potencjale danej substancji do wywoływania szkód fizycznych oraz uzależnienia / silnej zależności u użytkowników.

Choć klasyfikacja na twarde i miękkie narkotyki jest dziś uznawana za coraz bardziej przestarzałą, niestety wciąż funkcjonuje na całym świecie.

Przykłady twardych narkotyków

• Kokaina i crack
• Heroina i opium
• Krystaliczna metaamfetamina i amfetaminy
• PCP
• Ketamina
• Opioidy, benzodiazepiny i inne leki na receptę
• Ecstasy
• Alkohol i tytoń
• LSD i grzybki halucynki (często prawnie klasyfikowane jako twarde narkotyki, choć wielu uważa to za niesprawiedliwe)

Czym są miękkie narkotyki?

Podczas gdy twarde narkotyki uznawane są za wyjątkowo silne, niebezpieczne i wysoce uzależniające, tak zwane miękkie narkotyki postrzega się jako zdecydowanie mniej szkodliwe. Ogólnie rzecz biorąc, do substancji miękkich zalicza się te, które wiążą się z niewielkim ryzykiem poważnych szkód fizycznych, rozwoju zależności lub uzależnienia. Również holenderski rząd w Ustawie o Opium wyraźnie wymienia część miękkich narkotyków (przede wszystkim konopie indyjskie oraz środki nasenne i uspokajające), choć to, co uznaje się za narkotyk miękki, różni się w zależności od kraju.

Przykłady miękkich narkotyków

• Marihuana i jej pochodne
• Tabletki nasenne i środki uspokajające (w Holandii)

Narkotyki naturalne a syntetyczne

Tak jak wiele osób ma mocno ugruntowane poglądy na temat tego, czym są twarde i miękkie narkotyki, tak samo wielu wierzy, że o szkodliwości substancji świadczy to, czy jest naturalna, czy syntetyczna. W końcu, jeśli coś wyrasta z ziemi, to chyba jest bezpieczne, prawda?

Niestety, uznawanie narkotyku za bezpieczny tylko dlatego, że jest „naturalny”, to bardzo słaby argument. Kokaina i opium (oraz ich różne odmiany i pochodne) pochodzą z naturalnych źródeł – odpowiednio z krzewu koki i maku lekarskiego.

Obie substancje mają jednak ogromny potencjał uzależniający i w wysokich dawkach mogą być śmiertelne. Alkohol i tytoń to również twarde narkotyki (niespodzianka!), które powstają wyłącznie z naturalnych składników. Jak zobaczysz dalej, takie etykiety jak twarde, miękkie, naturalne czy syntetyczne nie są szczególnie trafnym sposobem klasyfikowania substancji ani oceniania ich bezpieczeństwa czy wpływu na zdrowie.

Różnica między twardymi a miękkimi narkotykami

Poza potencjałem wywoływania szkód i uzależnienia, narkotyki różnią się także sposobem przyjmowania, wywoływanymi efektami, przepisami regulującymi lub zakazującymi ich używania i obrotu, a także dostępnością.

Mając to na uwadze, przyjrzyjmy się bliżej kilku podstawowym różnicom między twardymi a miękkimi narkotykami. Warto pamiętać, że przedstawione tu podziały nie są absolutne – to raczej ogólny sposób porządkowania różnych substancji.

Sposób przyjmowania

Ponieważ twarde narkotyki uznaje się za bardziej szkodliwe, wiele osób zakłada, że sposób ich przyjmowania diametralnie różni się od używania tzw. miękkich narkotyków. Liczne źródła internetowe oraz sondaże pokazują, że ludzie mają tendencję do postrzegania twardych narkotyków jako używanych w nadmiarze, przy mniejszej kontroli i znacznie wyższym ryzyku nadużywania niż w przypadku substancji miękkich.

Gdy myślimy o używaniu konopi, przed oczami często staje ktoś, kto na luzie pali jointa – czy to w domu przed telewizorem, czy na imprezie albo spotkaniu ze znajomymi. Z kolei zażywanie twardych narkotyków, takich jak kokaina czy metamfetamina, bywa kojarzone z długimi, wymykającymi się spod kontroli ciągami, trwającymi do następnego dnia (a czasem i przez kilka dni).

Choć sposób przyjmowania poszczególnych substancji oczywiście się różni, nie zawsze wynika to wyłącznie z podziału na narkotyki twarde i miękkie. Warto pamiętać, że różne środki przyciągają różne grupy ludzi, a wraz z nimi tworzą się odmienne kultury. „Kultura konopi” wygląda zupełnie inaczej niż kultura związana z alkoholem, kokainą czy imprezowymi narkotykami, takimi jak amfetamina czy ecstasy.

Działanie

Na ogół przyjmuje się, że twarde narkotyki wywołują silniejsze, bardziej odurzające i zmieniające świadomość efekty niż substancje miękkie. To jednak kolejne błędne założenie.

Dla przykładu istnieje wiele twardych narkotyków, których działanie jest stosunkowo łagodne. Tytoń jest jednocześnie silnie toksyczną i mocno uzależniającą używką, a mimo to jego efekty uznaje się za lekkie. Z kolei konopie wywołują znacznie intensywniejsze, psychoaktywne działanie, a mimo to w oczach niektórych rządów i instytucji wciąż zaliczane są do miękkich narkotyków.

Legalność

W wielu krajach Zachodu przepisy narkotykowe wyraźnie rozróżniają tzw. twarde i miękkie narkotyki. Zazwyczaj używanie lub posiadanie substancji zaliczanych do miękkich obwarowane jest łagodniejszymi regulacjami niż w przypadku narkotyków twardych.

Wracając do wcześniejszego przykładu, rząd Holandii bardzo jasno określa, które substancje uznawane są za miękkie (konopie, środki nasenne i uspokajające), a które za twarde (kokaina, heroina, LSD, magic mushrooms, ecstasy oraz przepisywane na receptę opioidy/benzodiazepiny). Co więcej, w ramach holenderskiej polityki tolerancji sprzedaż, używanie i posiadanie niewielkich ilości konopi w coffeeshopach jest akceptowane i nie podlega karze, mimo że sama marihuana wciąż formalnie figuruje w prawie jako substancja nielegalna.

Dostępność

Wraz ze zmianą postrzegania kultury narkotykowej coraz więcej państw na całym świecie modyfikuje swoje przepisy dotyczące miękkich narkotyków i dopuszcza bądź toleruje ich używanie, na przykład:

• Urugwaj, który całkowicie dekryminalizował używanie konopi i umożliwia ich legalny zakup zarejestrowanym obywatelom w aptekach.

• Kanada, która w pełni zalegalizowała rekreacyjne używanie konopi przez dorosłych.

• Stany Zjednoczone, gdzie w 19 stanach (i liczba ta rośnie) zalegalizowano rekreacyjne używanie konopi, a wiele innych dopuściło ich medyczne zastosowanie.

• Meksyk, który obecnie zezwala na posiadanie niewielkich ilości konopi.

Czym są narkotyki inicjacyjne (gateway drugs)?

Narkotyki bramkowe to substancje, które według niektórych mają sprzyjać sięganiu po „twardsze”, bardziej niebezpieczne używki. Do tej kategorii najczęściej zalicza się trzy substancje: alkohol, nikotynę i marihuanę. O ile w przypadku dwóch pierwszych związek z dalszym rozwojem uzależnień jest dość dobrze udokumentowany, o tyle wielu badaczy uważa, że cannabis nie zasługuje na taką etykietę. W przeglądzie literatury z 2018 roku, przygotowanym przez National Institute of Justice, przeanalizowano 23 recenzowane badania na ludziach i zwierzętach, które miały łączyć używanie marihuany z późniejszym sięganiem po twardsze narkotyki. Wnioski były takie, że „obecnie nie ma rozstrzygających dowodów, iż używanie konopi powoduje późniejsze sięganie po inne, bardziej nielegalne substancje”^[3].

Czy w ogóle powinniśmy tak klasyfikować narkotyki?

Podział substancji na tzw. twarde i miękkie narkotyki jest daleki od ideału. Jak pokazaliśmy w tym artykule – i jak wskazuje przegląd badań z 2017 roku opublikowany w czasopiśmie American Journal of Drug and Alcohol Abuse – tego typu kategorie opierają się bardziej na subiektywnym postrzeganiu poszczególnych środków niż na ich rzeczywistym wpływie na zdrowie. Alkohol i papierosy to podręcznikowe przykłady twardych narkotyków głęboko zakorzenionych i akceptowanych w kulturze Zachodu, podczas gdy LSD i psylocybina często uchodzą w niektórych krajach za „twarde” substancje, choć w rzeczywistości wiążą się z niewielkim ryzykiem zdrowotnym i niskim potencjałem uzależniającym.

Steven Voser

Steven Voser jest niezależnym dziennikarzem specjalizującym się w tematyce konopi. Od ponad 6 lat pisze o wszystkim, co związane z weedem – od uprawy, przez sposoby konsumpcji, aż po dynamicznie rozwijającą się branżę i niejednoznaczne regulacje prawne, które ją otaczają.

Przeczytaj pełną biografię