Czy ostry sos to ukryty superfood?

Ostre sosy – jedni je kochają, inni dosłownie nie są w stanie ich znieść. Wielu z nas nie tylko uwielbia ich smak, ale też szczerze cieszy się pieczeniem, którego tak wielu ludzi nie potrafi wytrzymać. Niezależnie od tego, jaki masz do ostrych sosów stosunek, warto wiedzieć, że mogą one mieć całkiem interesujące korzyści zdrowotne!

Czym jest ostry sos?

Z definicji ostry sos to przyprawa, która wywołuje intensywne uczucie pieczenia w ustach — i nie tylko tam! Istnieje jednak wiele przypraw, które pobudzają ośrodkowy układ nerwowy w taki sposób, że opisujemy je właśnie jako „ostre”. W przeciwieństwie do innych wyrazistych, korzennych sosów zawierających np. chrzan czy wasabi, ostre sosy zawdzięczają swój charakterystyczny kop przede wszystkim głównemu składnikowi: chili.

Dokładniej mówiąc, za ostre odczucia podczas jedzenia potraw z dodatkiem ostrego sosu odpowiada aktywny związek o nazwie kapsaicyna. Cząsteczka ta oddziałuje na receptor TRPV1 — miejsce biorące udział w wykrywaniu bólu i przekazywaniu bodźców czuciowych.

Ostre sosy klasyfikuje się według zawartości kapsaicyny, a więc poziomu ostrości, korzystając ze skali zwanej skalą Scoville’a. System ten posługuje się jednostką SHU (Scoville Heat Units), która wskazuje, ile razy trzeba rozcieńczyć kapsaicynę zawartą w danej papryczce, aby stała się niewykrywalna. Na przykład papryczki jalapeño osiągają zwykle od 2000 do 8000 SHU, co oznacza, że właśnie tylu rozcieńczeń potrzeba, aby ich kapsaicyna przestała być wykrywalna w pomiarach.

Wartości SHU między poszczególnymi odmianami chili potrafią się diametralnie różnić. Łagodniejsze papryki, takie jak poblano, osiągają zaledwie 1000–1500 SHU, podczas gdy giganci pokroju Carolina Reaper mogą dochodzić nawet do 2 300 000 SHU.

Jak używać ostrego sosu

Jako popularny dodatek, ostry sos ma w kuchni naprawdę mnóstwo zastosowań. Na przykład:

• Dodatek do stir-fry: Ostry sos i stir-fry to duet idealny. Niewiele dań tak bardzo korzysta z pikantnego kopa kapsaicyny jak pożywne, pełne warzyw i białka stir-fry. Możliwości są praktycznie nieograniczone – możesz przygotować danie w wersji wegańskiej lub dorzucić niemal każde mięso, na jakie masz ochotę.
• Z kurczakowymi skrzydełkami: Jest jednak jedno danie, które być może czerpie z ostrego smaku jeszcze więcej niż stir-fry – klasyczne skrzydełka. Tłusta skórka, soczyste mięso i uderzenie ostrego sosu tworzą kulinarne trio, któremu trudno się oprzeć.
• Podkręć smak sałatki: Miska warzyw? Niezbyt ekscytujące, prawda? Niezależnie od tego, czy na co dzień jesz jak roślinożerca, czy po prostu chcesz wprowadzić więcej fitoskładników do swojej diety, kilka kropel ostrego sosu potrafi zamienić nudne chrupanie sałaty w dużo ciekawsze doznanie.
• Rozgrzej się zupą: Złapało cię lekkie przeziębienie? Czujesz zimowy chłód? Postaw garnek na kuchence i nastaw zupę. Czego jej brakuje? Porządnej, ognistej porcji ostrego sosu – rozgrzeje cię od środka!

Jakie potencjalne korzyści może dawać ostry sos?

Dodanie ostrego sosu do niemal każdej wytrawnej potrawy potrafi mocno podkręcić doznania kulinarne – od pełniejszego smaku, po niemal narkotyczny, „masochistyczny” dreszczyk – i to bez wyraźnego zwiększenia liczby kalorii. Jednak liczne unikalne, ogniste mieszanki oferują coś więcej niż tylko ciekawsze wrażenia zmysłowe. Najnowsze badania sugerują, że ostry sos może wiązać się z szeregiem korzyści zdrowotnych, co potencjalnie stawia ten dodatek w jednym rzędzie z produktami określanymi mianem superżywność.

Ostry sos a kontrola masy ciała

Kapsaicyna wykazuje to, co badacze określają jako „działanie przeciwotyłościowe” (Zheng i in., 2017). Co to właściwie oznacza? Okazuje się, że ten aktywny składnik papryczek chilli może wspierać zdrowie metaboliczne i redukcję masy ciała. Substancja ta może pomagać zmniejszać apetyt, a tym samym ograniczać spożycie kalorii. Dodatkowo kapsaicyna aktywuje brązową tkankę tłuszczową — rodzaj tłuszczu o właściwościach termogenicznych, który wspiera spalanie kalorii poprzez regulację temperatury ciała.

Ostry sos a układ odpornościowy

Twój układ odpornościowy ma wobec ciebie ogromne zasługi – bez niego nie mógłbyś teraz czytać tych słów. W tej chwili jego liczni „strażnicy” krążą po całym organizmie i rozprawiają się z każdym nieproszonym patogenem, który odważy się zboczyć z kursu. Jeśli chcesz się odwdzięczyć, rozważ poczęstowanie go ostrym sosem. Papryczki chilli są pełne witaminy C, kluczowej dla prawidłowego działania odporności. Jako skoncentrowana forma chilli, ostry sos dostarcza pokaźnych ilości tego przeciwutleniacza. Pamiętaj jednak, by sięgać po sos zrobiony z przetworzonych papryczek chilli, aby maksymalnie wykorzystać zawartość witaminy C. Niektóre produkty są bogate w ekstrakt kapsaicyny, ale zawierają już znacznie mniej samych papryczek.

Ostry sos a stan zapalny

Podczas gdy niegdyś śmiertelnie groźne choroby zakaźne dzięki współczesnej medycynie stanowią dziś znacznie mniejsze zagrożenie dla naszej cywilizacji, coraz częściej borykamy się z przewlekłymi chorobami zapalnymi wynikającymi z realiów życia we współczesnym świecie — w tym siedzącego trybu życia i niezdrowej diety. Wczesne badania na zwierzętach wskazują, że kapsaicyna może wykazywać działanie przeciwzapalne porównywalne z diklofenakiem — lekiem stosowanym w łagodzeniu stanów zapalnych przy chorobie zwyrodnieniowej stawów oraz nagłych urazach mięśni i więzadeł (Jolayemi & Ojewole, 2013).

Ostry sos a nastrój

Osoby, które z wyraźną przyjemnością zajadają się najostrzejszymi papryczkami, często uchodzą za dziwaków. Ale czy rzeczywiście kryje się w tym tylko szaleństwo? Okazuje się, że ci, którzy uwielbiają piekielne doznania po mocnym sosie chili, korzystają z dobrodziejstw złożonej kaskady neurochemicznej. W odpowiedzi na ból wywołany spożyciem ostrego sosu organizm zalewa się falą endorfin – substancji poprawiających nastrój, związanych z uczuciem euforii (Choy, El Fassi, & Treur, 2021). Badania na zwierzętach pokazują też, że kapsaicyna wywołuje działanie przeciwdepresyjne, oddziałując na receptor TRPV1 (Pasierski & Szulczyk, 2022).

Ostry sos i serce

Badania sugerują, że kapsaicyna może pomóc zmniejszyć ryzyko choroby wieńcowej serca – głównej przyczyny zgonów we współczesnym świecie. W randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu wykazano, że suplementacja kapsaicyną podnosi poziom cholesterolu HDL na czczo oraz obniża poziom trójglicerydów (Qin i in., 2017). Mówiąc prościej, ostra substancja pomogła poprawić kluczowe czynniki ryzyka tej choroby.

Czy stosowanie ostrego sosu ma skutki uboczne?

Wstępne badania sugerują, że ostry sos może przynosić całkiem imponujące korzyści zdrowotne. Czy jednak istnieją jakieś minusy pochłaniania „płynnego ognia”? Nietrudno się domyślić, że taki sos nie służy każdemu. Poniżej znajdziesz kilka głównych kwestii budzących obawy.

Potencjalnie wysoka zawartość sodu

Niektóre sosy chilli zawierają naprawdę dużo soli. Jeśli należysz do osób, które uwielbiają mocno je nimi polewać, łatwo możesz przekroczyć dzienne zalecenie Światowej Organizacji Zdrowia, wynoszące mniej niż 2000 mg sodu. Nadmiar soli w diecie sprzyja wielu problemom zdrowotnym, takim jak nadciśnienie tętnicze i choroby serca.

Może nie być odpowiedni dla wrażliwego żołądka

Kapsaicyna potrafi wywołać prawdziwą żołądkowo-jelitową gehennę u osób wrażliwych na tę pikantną molekułę. Podrażniając układ trawienny, związek może prowadzić do bólu brzucha i biegunki. Osobom z wrzodami żołądka lub podobnymi schorzeniami zaleca się odpuszczenie sobie ostrego sosu przy kolacji.

Ryzyko silnego bólu

Niektórzy ludzie są znacznie bardziej wrażliwi na kapsaicynę niż inni. Różnice genetyczne sprawiają, że u części osób w organizmie występuje dużo większa liczba receptorów TRPV1. Ponieważ struktury te biorą udział w przekazywaniu bodźców bólowych, nawet łagodne papryczki chilli mogą być dla nich wyjątkowo dotkliwe. Jeśli do gry wejdzie wyjątkowo ostra papryczka, powstaje przepis na ból tak silny, że u niektórych kończy się nawet pobytem w szpitalu.

5 ostrych sosów, które warto poznać

Niezależnie od tego, czy jesteś wytrawnym koneserem ostrych sosów, czy dopiero zaczynasz zanurzać palec u nogi w tym ognistym świecie, mamy dla Ciebie kilka propozycji z absolutnego topu. Te starannie skomponowane mieszanki nadadzą Twoim potrawom kuszącej głębi smaku i solidnych wybuchów pikantności. Poznaj pięć wyjątkowych ostrych sosów poniżej i sprawdź, dlaczego każdy z nich zasługuje na stałe miejsce w Twojej kuchennej szafce.

Hot Sauce (Mad Dog 357)

Ostry sos Mad Dog 357 może pochwalić się wręcz szaloną wartością ostrości na poziomie dokładnie 357 000 SHU. Krótko mówiąc, ten piekielny płyn sprawi, że twoje kubki smakowe staną w ogniu. Wystarczy dodać zaledwie kilka kropli do zupy, aby poczuć potężny wstrząs w całym układzie nerwowym.

Ostry sos z papryki Scorpion (Mad Dog 357)

(4)

(4)

Ostry sos z papryki Scorpion (Mad Dog 357)

Zobacz produkt

Finest Truff Stuff (Scovilla)

Trufle należą do najdroższych przysmaków w świecie gastronomii. Poszukiwacze trufli wykorzystują doskonały węch psów i świń, by odnaleźć je w naturze. Biała trufla ważąca ponad 1,3 kg została kiedyś sprzedana za ponad 300 000 dolarów! Tworząc Finest Truff Stuff, Scovilla połączyła ostrość papryczek Carolina Reaper z głębokim, umami aromatem trufli. Sos jest całkowicie pozbawiony dodatków i glutenu, a przy tym odpowiedni dla wegan.

Finest Truff Stuff (Scovilla)

(8)

(8)

Finest Truff Stuff (Scovilla)

Zobacz produkt

PowerDrops 3 Million SHU (Scovilla)

Nie polewaj tym sosem swojej ulubionej potrawy, chyba że chcesz całkowicie zrezygnować z przyjemności jedzenia i zamiast tego stanąć oko w oko z czystym bólem. Przy mocy 3 000 000 SHU PowerDrops dosłownie zmiecie z powierzchni ziemi kubki smakowe nawet najbardziej zaprawionych w boju fanów chilli.

Pure Gold Hot Sauce (Mad Dog 357)

Jeśli nie jesteś jeszcze gotów na brutalną moc PowerDrops, ale wciąż masz ochotę wystawić swój próg tolerancji na kapsaicynę na próbę, dobrym wyborem będzie Pure Gold Hot Sauce. Pamiętaj jednak, że przy mocy 1 000 000 SHU ten sos wciąż nie będzie dla ciebie łaskawy. Ma też sprytny gadżet: złoty nabój zawieszony na szyjce butelki skrywa łyżeczkę, dzięki której łatwiej precyzyjnie odmierzyć dawkę!

Finest Reaper’s Knockout (Scovilla)

Poznaj Finest Reaper’s Knockout od Scovilla – sos, w którym wyrafinowany smak łączy się z bezwzględną ostrością. Jeśli dasz radę go udźwignąć, zawartość tej butelki wyniesie aromat i pikantność meksykańskich dań na zupełnie nowy poziom. Zrób sobie tacos i trzymaj się mocno kapelusza.

Najlepszy Reaper Knockout (Scovilla)

(26)

(26)

Najlepszy Reaper Knockout (Scovilla)

Zobacz produkt

Gotowy, by naprawdę poczuć ogień?

Wiesz już dokładnie, co odpowiada za ostrość papryczek chilli. Znasz też najnowsze ustalenia naukowców, które pokazują, jakie korzyści może dawać jedzenie pikantnych sosów. No i co równie ważne – poznałeś pięć najlepszych ostrych sosów, po jakie możesz sięgnąć. Pozostaje tylko jedno pytanie: których z nich spróbujesz?

Luke Sumpter

Luke Sumpter, absolwent kierunku Clinical Health Sciences (BSc Hons) i pasjonat uprawy roślin, od ponad siedmiu lat pracuje jako zawodowy dziennikarz oraz autor specjalizujący się w tematyce konopi i nauk medycznych.

Przeczytaj pełną biografię