Czym są enteogeny?

CZYM SĄ ENTEOGENY?

Enteogen to rodzaj substancji psychoaktywnej, która może wywołać doświadczenie duchowe ukierunkowane na rozwój osobisty. Termin ten często służy do odróżnienia takiego użycia od czysto rekreacyjnego przyjmowania tych samych środków.

Słowo wywodzi się z dwóch terminów z języka starogreckiego: ἔνθεος (éntheos) oraz γενέσθαι (genésthai). Grecy stosowali je jako formę pochwały pod adresem poetów i artystów. Pierwszy człon, éntheos, można oddać jako „natchniony” lub „opętany boskim duchem” i jest on źródłem angielskiego słowa „enthusiasm”. Druga część, genésthai, oznacza „stać się”, „zaistnieć”. Enteogen to więc środek, który sprawia, że człowiek staje się natchniony i skłonny do przeżywania wglądów oraz poczucia inspiracji, zazwyczaj w kontekście religijnym lub duchowym.

Religijne, duchowe i szamańskie znaczenie enteogenów jest dobrze udokumentowane w antropologii. Tradycyjnie stosowano je jako uzupełnienie wielu praktyk mających prowadzić do transcendencji. Należą do nich między innymi medytacja, joga, modlitwa, rytuały, hymny, śpiewy, bębniarstwo, wróżbiarstwo, deprywacja sensoryczna czy magia biała i czarna. W latach 60. XX wieku praktyki te przejął ruch hippisowski, wykorzystując enteogeny m.in. w sztuce psychodelicznej, muzyce, na rave’ach, przy nagraniach z dźwiękami binauralnymi i w tzw. tankach deprywacji sensorycznej.

Określenie „enteogen” wprowadzono w antropologii jako zamiennik terminów „halucynogen” i „psychodelik”. Uznano, że „halucynogen” jest niewłaściwy ze względu na skojarzenia z szaleństwem i majaczeniem. Podobnie słowo „psychodelik” straciło renomę przez ścisły związek z kontrkulturą lat 60. W efekcie „enteogen” przyjęto jako bardziej trafne i neutralne pojęcie zastępujące oba te terminy.

Krótka historia psylocybiny i zachodniego odkrycia enteogenów

Źródła historyczne wskazują, że psylocybina była stosowana w różnych kulturach od tysięcy lat. Świat zachodni usłyszał o niej jednak dopiero w latach 50. XX wieku, kiedy dwaj Amerykanie, Gordon Wasson i Allan Richardson, wyruszyli do Meksyku w poszukiwaniu „magicznego grzyba”. Najpierw trafili do stanu Oaxaca, gdzie poznali szamankę z plemienia Mazateków, która wprowadziła ich w świat świętych grzybów. Dzięki jej życzliwości i otwartości obaj Amerykanie stali się jednymi z pierwszych ludzi z Zachodu, którzy wzięli udział w sakralnym rytuale Mazateków zwanym Velada.

Relacja Wassona z tego doświadczenia została opublikowana w 1957 roku w magazynie „Time”. Artykuł zainspirował takich ludzi jak Timothy Leary i wielu innych do podróży do Meksyku w poszukiwaniu grzybów psylocybinowych. Popularność tekstu wywołała prawdziwy najazd hippisów, turystów i celebrytów na mazateckie miasto Huautla de Jimenez. W efekcie szamanka, która podzieliła się tajemnicą grzybów, została odrzucona przez własną społeczność. Do dziś pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci we współczesnej historii Meksyku.

Plemiona Mazateków od dawna używały wizualnych enteogenów, takich jak grzyby psylocybinowe i Salvia divinorum, w najważniejszych rytuałach religijnych. Substancje te służyły do kontaktu z duchami, uzyskiwania boskich wskazówek oraz bezpośredniego doświadczania sacrum. Przeniesienie tej wiedzy do świata zachodniego zapoczątkowało psychodeliczną rewolucję, która silnie wpłynęła na kulturę popularną. Dla wielu tradycjonalistów rekreacyjne używanie tych środków nie miało większej wartości. Mimo to niezliczone osoby opisują swoje doświadczenia z nimi jako głęboko transformujące i życiowo przełomowe.

WSPÓŁCZESNE ZASTOSOWANIA KULTUROWE NA CAŁYM ŚWIECIE

Na Zachodzie pojęcie „kultury narkotykowej” silnie kojarzy się z ubóstwem, przestępczością i rozbitymi społecznościami. W wielu innych kulturach substancje odurzające wykorzystywane są jednak jako narzędzie duchowego rozwoju. Poniżej znajdują się przykłady enteogenów, które współtworzą lokalne kultury używek na różnych kontynentach.

GRZYBKI HALUCYNKI

Wiele odmian grzybków halucynków, grzybów psylocybinowych, znanych też po prostu jako „shrooms”, pochodzi z regionu Oaxaca w Meksyku. Przez tysiące lat były wykorzystywane przez lud Mazateków, zanim trafiły do świata zachodniego. Z czasem grzyby stały się jednym z najpopularniejszych środków rekreacyjnych na świecie ze względu na swoje właściwości psychologiczne i duchowe. Ich halucynogenne działanie ma otwierać umysł na współczucie i empatię – zarówno wobec siebie, jak i otaczającego świata.

View Product

IBOGA

Roślina iboga pochodzi z Gabonu – równikowego kraju w środkowej Afryce, mniej więcej wielkości stanu Kolorado. Sama w sobie nie wyróżnia się szczególnie ani wyglądem, ani walorami odżywczymi, jednak dla miejscowych plemion, takich jak Babongo, ma ogromne znaczenie duchowe. To właśnie Babongo stworzyli wokół kory ibogi religię zwaną Bwiti. Wyznawcy Bwiti spożywają psychodeliczną korę tej rośliny, aby wspierać swój rozwój osobisty oraz budować tożsamość i więzi we wspólnocie. Iboga jest czczona za zdolność wywoływania niezwykle intensywnych wizji na jawie oraz halucynacji pojawiających się przy zamkniętych oczach.

KAVA

Kava to roślina enteogeniczna dobrze znana na wyspach Pacyfiku, takich jak Hawaje czy Fidżi. Jej łagodnie relaksujące działanie sprawiło, że stała się nieodłączną częścią polinezyjskiego stylu życia – zarówno w kontekście towarzyskim, jak i rytualnym. Uznaje się ją za duchowego posłańca między ludźmi a światem duchów. Liście kavy można żuć na świeżo lub po wysuszeniu i rozdrobnieniu. Przygotowuje się z nich także gęsty, nieprzezroczysty, mleczny napój. Mówi się, że wywołuje on euforyczne poczucie spokoju, przy jednoczesnym zachowaniu jasności umysłu. Kava jest jedynym enteogenem legalnym na terenie Stanów Zjednoczonych.

PEJOTL

Pejotl naturalnie występuje przede wszystkim na północnym wschodzie Meksyku oraz w południowym Teksasie. Ten kaktus pejotl jest powszechnie znany z tego, że zawiera meskalinę – silny środek halucynogenny. Od ponad 5000 lat stanowi centralny element rdzennych rytuałów rdzennych mieszkańców Ameryki. Działanie trwa zwykle 10–12 godzin, a u początkujących wizjom często towarzyszą epizody wymiotów. W kulturze rdzennych Amerykanów wysuszony kaktus był tradycyjnie spożywany podczas wspólnej ceremonii z udziałem szamana oraz przy akompaniamencie pieśni pejotlowych. Mówi się też, że to nie ty bierzesz pejotl – to pejotl bierze ciebie.

Zobacz produkt

STOSOWANIE W PODZIEMIU I CO WARTO WIEDZIEĆ

W przypadku podziemnego używania enteogenów warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Fakt, że enteogeny są substancjami nielegalnymi, oznacza, że każda osoba powinna mieć świadomość potencjalnych zagrożeń, jakie wiążą się z nieuregulowanym, „podziemnym” środowiskiem.

Jeśli bierzesz udział w ceremonii lub korzystasz z prowadzenia szamana, upewnij się, że jest to osoba godna zaufania i działająca w bezpieczny, rzetelny sposób. Choć ceremonie i rytuały z użyciem enteogenów mogą mieć ogromny potencjał terapeutyczny, niosą też ryzyko szkody. Należy podjąć odpowiednie środki ostrożności, by mieć pewność, że prowadzący szaman nie nadużyje swojej pozycji ani władzy.

Co więcej, zanim wyruszysz w intensywną duchową podróż z enteogenem, upewnij się, że twój przewodnik ma odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Zdarza się, że przygotowywane przez szamanów mieszanki enteogeniczne zawierają różne tradycyjne składniki, dobierane pod konkretne cele. Kluczowe jest, aby szaman dokładnie wiedział, co znajduje się w danej mieszance i jakich efektów można się po niej spodziewać. Niedoświadczeni szamani lub zwykli hochsztaplerzy są jak najbardziej zdolni do popełniania błędów, które mogą skończyć się chorobą – albo czymś poważniejszym.

Ważne jest także odpowiednie przygotowanie się do podróży. Wiele można zrobić jeszcze przed przyjęciem substancji, aby twoje doświadczenie było jak najbardziej pełne i wartościowe. Zastanów się nad swoim stanem psychicznym i sytuacją życiową oraz nad tym, co może pojawić się w twoich myślach podczas tripu. Na jakim etapie życia jesteś? Z jakimi wyzwaniami obecnie się mierzysz? W jaki sposób mogą się one ujawnić podczas doświadczenia? Uważne przemyślenie tych kwestii pomoże ci lepiej poradzić sobie z ewentualnymi trudnościami, jeśli się pojawią.

Wreszcie, upewnij się, że jesteś w towarzystwie kogoś, komu ufasz i z kim możesz swobodnie, szczerze rozmawiać. Wyprawy poza zwyczajny stan świadomości są skomplikowanymi przedsięwzięciami, które czasem prowadzą do nieoczekiwanych odkryć czy zmian. Dobrze jest mieć obok osobę, która potrafi pomóc ci zrozumieć te doświadczenia i osadzić je w codzienności w spokojny, pozytywny i uważny sposób.

Luke Sumpter

Luke Sumpter, absolwent kierunku Clinical Health Sciences (BSc Hons) i pasjonat uprawy roślin, od ponad siedmiu lat pracuje jako zawodowy dziennikarz oraz autor specjalizujący się w tematyce konopi i nauk medycznych.

Przeczytaj pełną biografię