Czy absynt naprawdę wywołuje halucynacje?

Absynt to owiany złą sławą wysokoprocentowy trunek, najbardziej kojarzony z artystami, którzy raczyli się nim w Europie przełomu XIX i XX wieku. Ale czym właściwie jest absynt i czy rzeczywiście można uznać go za psychodelik? I wreszcie – jak przygotować ten napój samodzielnie w domu?

JAK POWSTAJE ABSYNT?

Znany również jako zielona wróżka (la fée verte), absynt może przybierać różne odcienie zieleni lub być całkowicie bezbarwny. Proces jego produkcji przypomina wytwarzanie ginu: zioła, takie jak piołun, maceruje się w alkoholu bazowym, a następnie ponownie destyluje, aby zredukować intensywną gorycz. Jeśli absynt po zabutelkowaniu jest bezbarwny, określa się go mianem „blanche” lub „la bleue”.

Bardziej tradycyjne odmiany absyntu zawdzięczają swój głęboki szmaragdowy kolor wtórnej maceracji z innymi roślinami, takimi jak hyzop czy mięta pieprzowa. Olejki eteryczne, związki wtórne i chlorofil z tych roślin nadają trunkowi charakterystyczną zieloną barwę. Ten etap produkcji wzbogaca profil smakowy i uważa się go za kluczowy dla procesu dojrzewania.

Historia i zagrożenia związane z absyntem

Historia absyntu jest nierozerwalnie związana z artystami, którzy po niego sięgali, oraz z opowieściami, jakie wokół niego narosły. Piołun, jeden z głównych składników tego trunku, pochodzi z szwajcarskiej doliny Val-de-Travers i został nazwany przez poetę i artystę Arthura Rimbauda „bylicą lodowców”.

Pierwsza wzmianka o absyntcie pojawiła się w 1792 roku za sprawą szwajcarskiego lekarza Pierre’a Ordinaire’a. To on nadał mu miano „la fée verte” – Zielona Wróżka – i przepisywał go jako lek na wszystko: od padaczki, przez kamienie nerkowe, aż po dnę moczanową. Z czasem jednak napój ten stał się najmodniejszym alkoholem epoki belle époque – od połowy XIX do początku XX wieku – w Paryżu. Uważano, że absynt jest muzą pisarzy, takich jak Rimbaud czy Oscar Wilde; ten drugi opisywał swoje halucynacje po jego wypiciu. Malarze, w tym Manet i Picasso, rozsławili go tak bardzo, że paryska godzina aperitifu – piąta po południu – zaczęła być nazywana Zieloną Godziną.

WIĘC GDZIE I JAK TO WSZYSTKO SIĘ POKOMPLIKOWAŁO?

Historia znów prowadzi nas do Szwajcarii. W 1905 roku 31‑letni rolnik Jean Lanfray wypił absurdalne ilości alkoholu: wino, koniak, brandy, crème de menthe i – rzecz jasna – dwa kieliszki absyntu, wszystko niemal na pusty żołądek, bo miał w sobie tylko jedną kanapkę. Kompletnie otępiały od alkoholu, wrócił do domu i zamordował żonę oraz dwoje dzieci.

Był to moment, gdy ruch prohibicyjny nabierał rozpędu. Po doniesieniach o zbrodni opinia publiczna natychmiast zwróciła się przeciwko absyntowi. W krótkim czasie zebrano 82 000 podpisów pod petycją o zakazanie tego trunku – i cel osiągnięto. W Stanach Zjednoczonych zakaz wprowadzono w 1908 roku, a potem ponownie w 1915. We Francji zrobiono to przy okazji wybuchu I wojny światowej. Twierdzono, że absynt „degeneruje ludzi”, a jego picie jest niepatriotyczne, bo napój pochodzi ze Szwajcarii.

Absynt został zakazany w USA oraz w wielu krajach europejskich, m.in. we Francji, Niderlandach, Austrii, Szwajcarii, Belgii i na Węgrzech. W niektórych miejscach zakazy obowiązywały niemal sto lat. Dopiero w 2007 roku w USA uchwalono ustawę, która ponownie dopuściła większość rodzajów absyntu do legalnej sprzedaży w barach i spożycia przez konsumentów. Wyjątek stanowił jedynie absynt zawierający tujon – neurotoksynę, która w wysokich dawkach może wywoływać dezorientację i napady padaczkowe, a także inne objawy, takie jak zawroty głowy, omamy i urojenia.

DLACZEGO LUDZIE WIERZĄ, ŻE ABSYNT POWODUJE HALUCYNACJE?

Choć absyn zawdzięcza opinię muzy francuskich artystów, to właśnie irlandzki pisarz Oscar Wilde odpowiada za utrwalony do dziś mit, że ten trunek wywołuje halucynacje. Pewnej nocy, po sporej ilości piwa i absyntu, Wilde ruszył do domu. Próbując odnaleźć drogę w labiryncie uliczek, spojrzał na swoje stopy i ujrzał, jak z jego nóg wyrastają tulipany, oplatając całe ciało, gdy szedł przed siebie. Kwiaty stawały się coraz jaśniejsze, intensywniejsze i bardziej realistyczne – aż zamrugał mocno i wizja zniknęła.

Mimo że nie ma na to innego wytłumaczenia niż zwykłe, skrajne upojenie alkoholowe, Wilde konsekwentnie twierdził, że za omamy odpowiadał właśnie absyn. W ten sposób dokładał cegiełkę do mitu o niezwykłej mocy tego alkoholu. Dzięki pozycji Wilde’a w świecie bohemy absyn stał się jeszcze modniejszy wśród artystów i pisarzy.

Nie znaczy to jednak, że absynt był całkowicie pozbawiony zagrożeń. Problem wynikał jednak mniej z samego trunku, a bardziej z zanieczyszczeń i dodatków, które mogły trafiać do tańszych wersji napoju.

Czy absynt może wywoływać halucynacje?

Cóż… nie bardzo.

Składnikiem absyntu, który wywołał najwięcej kontrowersji, jest tujon – naturalny związek chemiczny występujący w piołunie. Współczesne przepisy produkcji absyntu wymagają usuwania tujonu, aby gotowy trunek był dopuszczony do obrotu.

Rzeczywistość jest taka, że w bardzo dużych dawkach tujon może być potencjalnie trujący. W szczególnie skoncentrowanej formie, na przykład w olejku lub nalewce, tujon może oddziaływać na kwas gamma-aminomasłowy (GABA). Neuroprzekaźnik GABA wpływa na odczuwanie euforii i dysforii, ale sam z siebie nie wywołuje halucynacji, o ile dana osoba nie ma wcześniejszych zaburzeń psychicznych. Przedawkowanie tujonu może prowadzić do utraty koordynacji ruchowej, drgawek, a nawet napadów padaczkowych. Ilości tujonu obecne w tradycyjnym absyntcie są jednak przy umiarkowanym spożyciu zbyt małe, by wyrządzić szkody. Aby doprowadzić do poważnego uszkodzenia organizmu, pijący najpewniej wcześniej doświadczyłby zatrucia alkoholem niż zatrucia tujonem.

Luke Sumpter

Luke Sumpter, absolwent kierunku Clinical Health Sciences (BSc Hons) i pasjonat uprawy roślin, od ponad siedmiu lat pracuje jako zawodowy dziennikarz oraz autor specjalizujący się w tematyce konopi i nauk medycznych.

Przeczytaj pełną biografię