Jak zbudować komorę laminarną do uprawy grzybów

Zaszczepianie podłoża zarodnikami to ekscytujący moment. Po wielu godzinach spędzonych na sprzątaniu, gotowaniu w szybkowarze i sterylizacji sprzętu chcesz, żeby wszystko się udało. Powietrza jednak wysterylizować się nie da (choć można wprowadzać do środka jałowe powietrze), a zarodniki innych grzybów czy bakterie bardzo łatwo mogą skazić i przejąć Twoją uprawę, przekreślając cały włożony wysiłek. Jak temu zapobiec? Zbuduj własnoręcznie komorę z laminarnym przepływem powietrza i ciesz się sterylnymi warunkami pracy.

Czym jest komora laminarna?

Komora z laminarnym przepływem powietrza tworzy sterylne środowisko, w którym można zaszczepiać podłoża (oraz wykonywać inne czynności wymagające wyjątkowo czystego powietrza). Powietrze jest najpierw filtrowane, a następnie tłoczone przez przestrzeń jako sterylny strumień, który wypiera z niej inne unoszące się w powietrzu zarodniki grzybów i bakterie.

Dlaczego komora z laminarnym przepływem powietrza jest ważna przy uprawie grzybów?

Środowisko, w którym zarodniki psylocybiny kiełkują, a grzybnia się rozwija, sprzyja również wzrostowi innych grzybów i bakterii. Co więcej, wiele z tych organizmów rośnie szybciej i agresywniej, łatwo wypierając grzybnię grzybów. Dlatego stworzenie możliwie sterylnych warunków znacząco zwiększa szansę, że rozwinie się właśnie grzybnia, a nie konkurencyjne mikroorganizmy.

Strzykawka z zarodnikami Mondo Psilocybe cubensis B+

(134)

(134)

Strzykawka z zarodnikami Mondo Psilocybe cubensis B+

Zobacz produkt

Jak działa komora z laminarnym przepływem powietrza?

Komora laminarna działa w ten sposób, że zasysa powietrze przez filtr, a następnie wtłacza przefiltrowane, sterylne powietrze do przestrzeni roboczej. Ciągły napływ czystego powietrza i wypychanie zwykłego powietrza na zewnątrz tworzy znacznie bardziej sterylne środowisko pracy.

Filtr HEPA

Filtr HEPA (High Efficiency Particulate Air) potrafi usunąć z powietrza nawet do 99,995% pyłu, pyłków, pleśni, bakterii i zarodników. W praktyce warto sięgnąć po filtr HEPA klasy H14. Tego typu filtry zatrzymują praktycznie wszystkie zanieczyszczenia, a najłatwiej przez nie przenikają cząstki o wielkości 0,3 mikrometra. Większe i mniejsze cząstki są wychwytywane jeszcze skuteczniej. Wspomniane 99,995% to najgorszy możliwy scenariusz, odnoszący się właśnie do cząstek 0,3 mikrometra. Jak łatwo się domyślić, w rzeczywistości filtr wyłapuje niemal wszystko, łącznie z naprawdę drobnymi cząstkami.

Wentylator nadmuchowy

Wentylator nadmuchowy zasysa powietrze przez filtr HEPA, a następnie wtłacza je do przestrzeni roboczej. Podczas tłoczenia powietrza jednocześnie wciąga je z zewnątrz. Montuje się go z boku lub na górze, natomiast filtr HEPA umieszcza się z przodu obudowy. Musisz upewnić się, że parametry wentylatora nadmuchowego i filtra HEPA są zgodne pod względem ciśnienia statycznego (za chwilę wyjaśnimy to dokładniej), aby powietrze było prawidłowo zasysane.

Drewniana skrzynka

Nie musi być drewniana, ale drewno to materiał niezawodny, bezpieczny i łatwy w obróbce, dlatego je polecamy. Warto rozważyć zabezpieczenie drewna, zwłaszcza łączeń, lakierem i silikonem. Gdy wentylator wyciągowy wypycha powietrze na zewnątrz, jednocześnie zasysa je przez wszystkie dostępne szczeliny, a nie wyłącznie przez prefiltr. Aby uniknąć przypadkowego zaciągania nieprzefiltrowanego powietrza, dobrze jest zadbać właśnie o ten krok.

Jak dopasować wentylator wyciągowy do odpowiedniego filtra

Każdy filtr HEPA ma tak zwany „punkt pracy”. Określa on ciśnienie, jakie trzeba wytworzyć, aby przepchnąć przez niego powietrze. Wyraża się je jako ciśnienie statyczne – czyli wartość ciśnienia, któremu filtr może się przeciwstawić.

Ciśnienie statyczne podaje się w calach słupa wody (iwg). Jednostką ciśnienia w układzie SI jest Pa (paskal). W przybliżeniu 1” odpowiada 250Pa. Może to być trochę mylące, ale warto to zapamiętać, bo przy złym doborze wentylatora komora z przepływem laminarnym będzie bezużyteczna.

Filtry HEPA zwykle mają też filtr wstępny. Jego zadaniem jest wyłapywanie większych cząstek. Standardowo wymagają one około 0,2” (50Pa). Trzeba to również uwzględnić w obliczeniach.

Aby filtr działał skutecznie, powietrze powinno przepływać przez niego z prędkością około 100 ft/min (stóp na minutę).

Uwaga: W dalszej części wartości będą podawane w stopach (ft), bo w tych jednostkach najczęściej liczy się prędkość przepływu powietrza. Jeśli pracujesz w systemie metrycznym, łatwo to przeliczyć. 1 stopa = 30,5cm. Z kolei 1cm = 0,032808399 stopy. W sieci znajdziesz wiele kalkulatorów, które zrobią to za Ciebie.

Aby dobrać odpowiedni wentylator nadmuchowy do filtra, wykonaj następujące kroki:

1. Oblicz powierzchnię filtra. To proste: pomnóż szerokość przez wysokość. Na przykład, jeśli filtr ma 2ft szerokości i 1ft wysokości, obliczenia wyglądają tak: 2ft × 1ft = 2ft².

2. Następnie pomnóż wymaganą prędkość przepływu powietrza (100ft/min) przez powierzchnię filtra. 100ft/min × 2ft² = 200ft³/min.

3. 200ft³/min = CFM (cubic feet per minute, czyli stopy sześcienne na minutę). To ilość powietrza, jaką trzeba przepchnąć przez filtr, aby osiągnąć prędkość 100ft/min.

4. 1 CFM = 1,7m³/h.

5. Po zsumowaniu oporów obu filtrów wentylator powinien dostarczać 200CFM (340m³/h) przy ciśnieniu statycznym 1,2” (300Pa).

Producenci filtrów i wentylatorów zwykle dołączają wykresy, które pomagają dobrać odpowiednie elementy. Mając wyliczone powyższe wartości, możesz łatwo porównać je z danymi w tabelach i znaleźć właściwą kombinację.

Choć na pierwszy rzut oka może się to wydawać skomplikowane, po prostu podstaw w powyższe obliczenia swoje liczby i wszystko powinno się zgadzać. Dodatkowo producenci zazwyczaj udostępniają instrukcje i materiały pomocnicze.

Jak zbudować domową komorę z przepływem laminarnym do uprawy grzybów

Poniżej znajdziesz instrukcję krok po kroku, jak zbudować własną komorę z laminarnym przepływem powietrza oraz czego będziesz do tego potrzebować. Opisany sposób jest tylko jedną z możliwych metod – zachęcamy, abyś eksperymentował i modyfikował go tak, jak uznasz za najlepsze.

Sprzęt do komory laminarnej

Potrzebny będzie całkiem spory zestaw narzędzi. Ta lista nie wyczerpuje wszystkich możliwości, ale z pomocą poniższego sprzętu bez problemu zbudujesz porządną komorę laminarną.

Filtr i wentylator

• Filtr HEPA 24 × 24” lub 24 × 48” o skuteczności 99,995% (skorzystaj z informacji powyżej)
• Filtr wstępny do usuwania większych cząstek
• Wentylator nadmuchowy

Obudowa

• 2× płyty ze sklejki 4’ × 8’ × ¾”
• 1× listwa drewniana
• 1× pudełko wkrętów do drewna 56 mm
• Śruby z łbem grzybkowym (carriage bolts)
• Klej do drewna
• Silikon
• Odcinek uszczelki do ościeżnicy drzwiowej

Elektryka

• Przedłużacz 14‑żyłowy z 50 cm kabla w pancerzu
• puszka instalacyjna, osłona puszki, wyłącznik kołyskowy
• taśma izolacyjna

Narzędzia

• Piła tarczowa z prowadnicą lub pilarka stołowa
• Wiertarka z bitem do wkrętów 56 mm
• Wyrzynarka do wycięcia otworu pod wentylator
• Ściski stolarskie
• Pistolet do silikonu
• Papier ścierny
• Miarka zwijana
• Kątownik
• Ołówek
• Nóż

Instrukcje budowy komory laminarnej

Przejdźmy teraz do instrukcji. Kroków jest sporo, ale każdy z osobna jest dość prosty. Na początku wszystko może wydawać się zagmatwane, jednak gdy tylko zaczniesz pracę, poszczególne etapy szybko staną się zrozumiałe.

Nie wiemy, z jakimi dokładnie wymiarami będziesz pracować, dlatego jako punkt odniesienia przyjęliśmy filtr HEPA o rozmiarze 24 × 48″ – to od niego zależą wymiary całej obudowy. Bez problemu możesz jednak dostosować podane wartości do własnych potrzeb. Wszystkie cięcia będą wykonywane w oparciu o wymiary czoła filtra HEPA lub wylotu wentylatora nadmuchowego.

Krok 1

Przetnij jedną płytę sklejki na 4 części. Posłużą one jako dół, boki i góra. Tylna ścianka zostanie docięta później, a frontem będzie filtr HEPA.

• Górę i dół przytnij do wymiarów 24 × 48"
• Boki przytnij do wymiarów 25,5 × 20"

Wyszlifuj krawędzie, aby elementy dobrze do siebie pasowały.

Krok 2

Przytnij łaty na długość górnej i dolnej płyty ze sklejki — 48”.

Przykręć je do każdej płyty, wcześniej nawiercając otwory prowadzące.

Łata powinna być cofnięta od przedniej krawędzi sklejki (tam, gdzie będzie filtr HEPA) o głębokość wybranego filtra HEPA. Będą one służyć jako jego wewnętrzne podpory.

Dolna łata powinna leżeć szerokim bokiem przy sklejce. Górną zamontuj tak, aby węższy bok przylegał do sklejki.

Krok 3

Teraz przymocuj boczne elementy ze sklejki. Użyj kleju do drewna i wkrętów, a całość dokładnie ściągnij ściskami, żeby uzyskać możliwie jak najbardziej proste kąty. Dzięki temu konstrukcja będzie szczelna, a filtr HEPA poprawnie wejdzie na swoje miejsce. Zanim klej zwiąże, sprawdź kąty kątownikiem.

Zanim przejdziesz dalej – a najlepiej jeszcze przed nałożeniem kleju – upewnij się, że filtr wchodzi ciasno, ale bez potrzeby wpychania go na siłę.

Krok 4

Wytnij w górnej części otwór na wentylator nadmuchowy. Najpierw nawierć cztery otwory prowadzące (po jednym w każdym rogu), a następnie wyrzynarką wytnij kwadrat. Powinien on odpowiadać wymiarom wylotu wentylatora.

Wygładź krawędzie papierem ściernym.

Krok 5

Zamontuj uszczelkę przeciwwiatrową wokół krawędzi kwadratowego otworu. Dzięki temu unikniesz nieszczelności.

Krok 6

Przytnij listewki ze sklejki o przekroju ¾ × ¾ cala do długości i szerokości otworu. Pamiętaj, że jeden z wymiarów (długość lub szerokość) musi zmieścić się wewnątrz drugiego, więc będzie krótszy od krawędzi otworu o 2 × ¾ cala.

Przykręć te listewki na górze uszczelki.

Krok 7

Wentylator powinien teraz ciasno wchodzić w ten otwór. Możesz nałożyć silikon, aby zminimalizować nieszczelności i ucieczkę powietrza.

Krok 8

Może być konieczne wykonanie prowizorycznej podkładki ("shim"), która podeprze tylną część dmuchawy. Dostosuj ją do wymiarów i wymagań konkretnego wentylatora. Możesz użyć odciętego kawałka sklejki, tektury lub innego odpowiedniego materiału. Najważniejsze, by przejęła i ustabilizowała nierówno rozłożony ciężar.

Krok 9

Za pomocą wkrętów lub śrub z łbem grzybkowym przymocuj wentylator, przykręcając go przez krawędzie listew ze sklejki (tych zamocowanych na uszczelkach przeciwwiatrowych). Możesz spokojnie przewiercić się przez metalową obudowę do wylotu wentylatora.

Krok 10

Przymocuj prefiltr do wlotu wentylatora nadmuchowego. Jeśli chcesz, możesz zbudować dla niego obudowę, która zakryje wentylator i sprawi, że całość będzie wyglądać estetyczniej. My jednak pomijamy ten krok, bo nie jest konieczny i tylko dodatkowo komplikuje już i tak złożoną procedurę.

Krok 11

Podłącz wyłącznik do wentylatora nadmuchowego. Nie jesteśmy elektrykami, dlatego nie możemy udzielać szczegółowych instrukcji na tym etapie. Większość wentylatorów jest jednak wyposażona w proste wskazówki montażu. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, skonsultuj się z wykwalifikowanym elektrykiem.

Przymocuj wyłącznik do górnej części pudełka.

Krok 12

Umieść filtr HEPA z przodu skrzyni. Jeśli skrzynia została złożona prawidłowo, filtr powinien wejść bez problemu. Tył filtra powinien oprzeć się o listwy, a jego front zrównać się z krawędzią sklejki.

Następnie przytnij kolejne paski sklejki i przykręć je z przodu, tak aby zakryły szczelinę między filtrem a skrzynią. Dociągnij je do odpowiedniej długości. Uszczelnij wszystkie szpary silikonem, ale nie przyklejaj samych listew na stałe. Muszą dać się łatwo zdemontować, aby można było wyjąć filtr.

Krok 13

Czas zamontować tylną ściankę.

Zanim to zrobisz, dokładnie odkurz i wyczyść wnętrze. Wstępny filtr niewiele pomoże, jeśli w środku wszędzie zalega trociny!

Przytnij plecy dokładnie do rozmiaru filtra HEPA.

Przygotuj listwy i zamocuj je w każdym rogu, w odległości ¾” od tylnej krawędzi. Będą stanowiły oparcie dla tylnej ścianki i miejsce pod wkręty.

Uszczelnij łączenia silikonem.

Jak czyścić komorę laminarnego przepływu powietrza

Nietrudno się domyślić, że regularne czyszczenie komory laminarnej jest kluczowe dla jej prawidłowego działania – czyli utrzymania sterylnych warunków pracy. Najłatwiej dostać się do wnętrza, zdejmując przednie listwy oraz filtr i w ten sposób uzyskując pełny dostęp.

Czego będziesz potrzebować

• Etanol (alkoholowy środek czyszczący) — unikaj mydła i wody
• Ściereczki laboratoryjne
• Ściereczki bezpyłowe
• Czyste ubrania
• Rękawiczki lateksowe/czyste rękawice do zmywania

Rękawiczki lateksowe

(48)

(48)

Rękawiczki lateksowe

Zobacz produkt

Jak czyścić

Czyść od tyłu do przodu, z góry na dół. Dzięki temu nie zabrudzisz ponownie miejsca, które już zostało wyczyszczone. Rób długie, płynne, poziome pociągnięcia i lekko je na siebie nakładaj. Do każdej ściany użyj oddzielnej, czystej ściereczki.

Nie próbuj czyścić filtra HEPA. Należy go wymieniać mniej więcej co 5–10 lat, w zależności od intensywności użytkowania.

Czy potrzebujesz laminarnego namiotu/komory do uprawy grzybów?

Do uprawy grzybów nie jest Ci potrzebna komora laminarna. Jeśli jednak poświęcisz czas, by ją zbudować, szybko „odbijesz” te godziny w postaci zaoszczędzonego wysiłku i mniejszej liczby zakażeń. Choć cały proces jest dość złożony, to bardzo ciekawy projekt – zwłaszcza jeśli możesz zrealizować go z kimś znajomym.

To wprawdzie nie jest najtańsze przedsięwzięcie, ale też nie powinno zrujnować budżetu. Jeżeli wykonujesz sporadyczne inokulacje, komora laminarna może być Ci w ogóle niepotrzebna. Jednak jeśli jesteś początkującym mykologiem i przygotowujesz jedną serię po drugiej, przepływowa komora laminarnana będzie naturalnym kolejnym krokiem w stronę bardziej profesjonalnej pracy – i sprawi, że całe przedsięwzięcie stanie się o wiele, wiele prostsze.

Luke Sholl

Luke Sholl od ponad dekady tworzy treści o konopiach, prozdrowotnym potencjale kannabinoidów oraz dobroczynnym wpływie natury. Współpracuje z licznymi serwisami poświęconymi kannabinoidom, publikując różnorodne treści cyfrowe, oparte na solidnej wiedzy technicznej i rzetelnych badaniach.

Przeczytaj pełną biografię