Rozmowa o psychodelikach z profesorem Anilem Sethem

Niedawno rozmawialiśmy z cenionym neurobiologiem Anilem Sethem. Duża część jego badań dotyczy psychodelików oraz tego, jak wpływają one na mózg – zarówno z perspektywy obiektywnych zmian, jak i subiektywnego doświadczenia oraz percepcji. Większość naszej rozmowy koncentruje się właśnie na tym obszarze jego pracy.

Całego wywiadu możesz posłuchać poniżej lub przeczytać poniższe podsumowanie.

Kim jest Anil Seth?

Anil Seth jest profesorem neuronauki kognitywnej i obliczeniowej na University of Sussex, pełniąc przy tym także kilka innych funkcji, oraz autorem bestsellerowej książki Being You. Jego badania koncentrują się na zrozumieniu biologicznych podstaw świadomości. W tym kontekście szczególnie interesuje go stan psychodeliczny i to, czego może nas on nauczyć o umyśle.

Wspólnie z innymi naukowcami, filozofami i artystami Seth współtworzy również projekt Perception Census. Perception Census to międzynarodowa inicjatywa mająca na celu poznanie, w jaki sposób poszczególne osoby postrzegają świat, oraz zbadanie różnic i podobieństw między nami. Jeśli masz chwilę, wypróbuj samodzielnie Perception Census.

Czym jest Dream Machine?

Dream Machine wykorzystuje światło stroboskopowe, aby wprowadzić użytkownika w odmienny stan świadomości. Podłoże naukowe tego zjawiska sięga początków XX wieku. W ramach pracy dużego zespołu, w którym znalazł się także muzyk Jon Hopkins, Seth współtworzył projekt Dream Machine i jak dotąd przeprowadził badania na ponad 20 000 uczestnikach.

Dream Machine mieści od 20 do 30 osób, które zamykają oczy, gdy zaczyna migotać światło stroboskopowe. Połączenie tego światła z muzyczną przestrzenią dźwiękową wywołuje stan przypominający doświadczenia psychodeliczne. Seth podkreśla jednak, że choć pod względem przeżycia subiektywnego stan ten może być zbliżony do działania psychodelików, to na poziomie fizjologicznym jest on zasadniczo odmienny.

Podczas gdy substancje psychodeliczne wpływają na chemię mózgu i w ten sposób wywołują swoje efekty, światło stroboskopowe nie oddziałuje (przynajmniej bezpośrednio) na neuroprzekaźniki. Zespół Dream Machine, choć na razie dysponuje głównie relacjami uczestników, zaobserwował, że urządzenie nie tylko wywołuje stany transowe lub przypominające „trip”, lecz także może pomagać ludziom w przepracowywaniu emocjonalnych trudności. Możliwym wyjaśnieniem jest to, że zupełnie nowe doświadczenie stanowi wyraźne odejście od codziennej rutyny i przez to otwiera na świeże spojrzenie na własne życie.

Aby jednak w pełni zrozumieć te efekty, potrzebne są dalsze badania.

Jakie badania Setha nad psychodelikami są najciekawsze?

Zdaniem samego Setha jego najciekawsze badanie poświęcone psychodelikom było jednocześnie pierwszym, którego się podjął. W jego trakcie zespół odkrył, że psychodeliki mogą wprowadzać mózg w stan większej losowości i chaosu. Do tamtej pory naukowcom udawało się jedynie obniżać ten wskaźnik – wychodząc od stanu czuwania. Psychodeliki pozostają jak dotąd jedynym znanym sposobem, by go podnieść.

Media głównego nurtu szybko okrzyknęły to odkrycie „wyższym stanem świadomości”, jednak sam Seth odcina się od takiej interpretacji. Podkreśla, że choć można mierzyć to zjawisko podobnymi metodami, w praktyce mierzy się jedynie poziom losowości aktywności mózgu – a nie wiemy, czy faktycznie przekłada się on na „świadomość”, zwłaszcza że wciąż nie potrafimy precyzyjnie zdefiniować, czym świadomość właściwie jest.

Mimo to badanie to dobrze uwidacznia wyjątkowe właściwości substancji psychodelicznych.

Na czym polega teoria świadomości „bestii–maszyny”?

Seth przedstawił własną teorię świadomości — „bestii-maszyny”, zapożyczając to określenie od filozofa Kartezjusza. W dużym skrócie zakłada ona, że każde nasze świadome doświadczenie — zarówno dotyczące świata wewnętrznego, jak i zewnętrznego — jest pewnego rodzaju przewidywaniem, a zadaniem tych przewidywań jest utrzymanie ciała przy życiu i w dobrej kondycji. Warto dodać, że Seth nie jest jedyną osobą, która podejrzewa, że świadome doświadczanie może pełnić funkcję narzędzia predykcyjnego.

Na czym polega „twardy problem” świadomości?

Teoria „bestii-maszyny” wyrasta z inspiracji – i częściowo w odpowiedzi – na słynny „twardy problem” świadomości Davida Chalmersa. Twardy problem pyta, dlaczego niektóre układy – na przykład istoty żywe – rodzą świadome doświadczenie. Innymi słowy: dlaczego niektóre obiekty fizyczne mają życie wewnętrzne, a inne go nie mają?

Seth odpowiada na to, proponując to, co nazwał „prawdziwym problemem” świadomości. Prawdziwy problem nie polega na pytaniu, dlaczego ani w jaki sposób świadomość istnieje, lecz na przyjęciu faktu, że istnieje, oraz na próbie wyjaśnienia jej właściwości i zrozumienia, dlaczego dla poszczególnych istot żywych jest ona inna.

Seth porównuje to do kiedyś dyskutowanego „twardego problemu” życia. Co sprawia, że coś jest żywe? Czym jest życie? Pytania te stały niegdyś w centrum filozofii i rodzącej się nauki – i nigdy nie doczekały się w pełni satysfakcjonującej odpowiedzi. Dobrym przykładem nierozstrzygniętej kwestii jest choćby spór o to, czy wirusy można uznać za organizmy żywe.

Mimo to ogólnie przyjmujemy dziś, że niektóre rzeczy są żywe, a inne nie – i zazwyczaj potrafimy to rozpoznać, nawet jeśli brakuje nam precyzyjnego języka, by to opisać. Seth argumentuje, że ze świadomością może być podobnie: że po prostu istnieje i że zwykle potrafimy ocenić, co jest nią obdarzone.

Nie jest to jednak wcale powszechnie akceptowany pogląd. Wielu myślicieli uważa, że świadomość rozciąga się znacznie dalej, niż się zwykle przyjmuje; niektórzy wręcz twierdzą, że jest ona podstawową właściwością wszechświata. Inni z kolei utrzymują, że w gruncie rzeczy nic nie jest naprawdę świadome, a sama świadomość jest jedynie złudzeniem.

Czy stan psychodeliczny jest bardziej lub mniej realny niż codzienna rzeczywistość?

Seth twierdzi, że z perspektywy subiektywnego doświadczenia zwykły stan czuwania i stan psychodeliczny są równie realne — czyli „prawdziwe” dla osoby, która ich doświadcza. Nie oznacza to jednak, że w równym stopniu odzwierciedlają one obiektywną, zewnętrzną rzeczywistość.

Według niego zwykły, przytomny stan umysłu jest wierniejszym obrazem świata zewnętrznego. Mózg ewoluował tak, by możliwie trafnie postrzegać i przewidywać otoczenie, ponieważ zwiększa to szanse przetrwania organizmu. Substancje psychodeliczne zaburzają tę zdolność przewidywania.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o Anilu Secie i jego pracy, zajrzyj na jego stronę: anilseth.com. Znajdziesz tam również więcej informacji o jego książce Being You. Więcej o projekcie Dream Machine przeczytasz tutaj. A jeśli chcesz głębiej wejść w ten temat, wysłuchaj rozmowy zamieszczonej na górze strony.

Max Sargent

Max pisze od ponad dekady, a w ostatnich latach wyspecjalizował się w dziennikarstwie konopnym i psychodelicznym. Tworzył treści m.in. dla Zamnesia, Royal Queen Seeds, Cannaconnection, Gorilla Seeds, MushMagic i innych marek, dzięki czemu świetnie zna różne segmenty tej branży.

Przeczytaj pełną biografię