Wprowadzenie do konopi włóknistych

Człowiek od tysiącleci wykorzystuje konopie, by wytwarzać z nich żywność, liny, tkaniny, papier czy paliwo. To prawdopodobnie jedna z najbardziej wszechstronnych roślin, z jakimi ludzkość kiedykolwiek weszła w relację. W ostatnich latach konopie włókniste ponownie znalazły się w centrum zainteresowania naukowców, którzy coraz lepiej poznają ich właściwości prozdrowotne oraz potencjał tkwiący w związkach chemicznych tej rośliny. Czym jednak dokładnie są konopie? I na czym polega różnica między konopiami włóknistymi a marihuaną? Przyjrzyjmy się ich bogatej historii, pełnej napięć teraźniejszości oraz obiecującej przyszłości.

CZYM SĄ KONOPIE WŁÓKNISTE I CZYM RÓŻNIĄ SIĘ OD MARIHUANY?

Określenia „konopie” (hemp) i „marihuana” bywają czasem przedstawiane tak, jakby dotyczyły zupełnie innych gatunków roślin. W rzeczywistości tak nie jest. Choć różnią się wyraźnie profilem kannabinoidowym i częściowo wyglądem, wynika to głównie z wielowiekowej, ukierunkowanej hodowli oraz przystosowania do różnych warunków środowiskowych. Kluczowym czynnikiem odróżniającym konopie włókniste od marihuany jest zawartość THC. THC, główny związek psychoaktywny w konopiach, wciąż uznawany jest w wielu krajach za substancję nielegalną. Dlatego, aby móc uprawiać, przetwarzać i sprzedawać konopie oraz produkty konopne, rośliny muszą zawierać jedynie śladowe ilości THC. W efekcie otrzymujemy roślinę, która znajduje zastosowanie w niezliczonych dziedzinach, ale po spożyciu nie powoduje odurzenia.

Dopuszczalny prawnie poziom THC w konopiach jest bardzo niski i wynosi zwykle 0,2–0,3%, w zależności od kraju. W Stanach Zjednoczonych konopie muszą zawierać nie więcej niż 0,3% THC. W wielu państwach europejskich przepisy są jeszcze surowsze – górna granica to 0,2% THC lub mniej.

Ponieważ konopie przemysłowe nie wywołują haju po spożyciu, nigdy nie stały się popularnym środkiem rekreacyjnym. Poza tą sferą roślina ma jednak długą historię wszechstronnego wykorzystania przemysłowego – od momentu, gdy zaczęto ją uprawiać. Z konopi i ich włókien można wytwarzać niemal wszystko: materiały budowlane, żywność, paliwo, papier i wiele innych produktów. Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej konopie przeżywają renesans jako odnawialne, przyjazne środowisku źródło surowca.

Co więcej, przybywa dowodów (Noreen i in., 2018) na to, że inny kannabinoid występujący w roślinie konopi, CBD (kannabidiol), może oferować szereg korzyści. CBD nie jest substancją psychotropową i występuje w konopiach włóknistych w stosunkowo wysokich stężeniach, dlatego obecnie uprawa ta służy także do pozyskiwania wysokiej jakości CBD, wykorzystywanego w produktach takich jak olejki CBD oraz kosmetyki.

Olej CBD (Zamnesia) 15%

(15)

(15)

Olej CBD (Zamnesia) 15%

Zobacz produkt

Krótka historia konopi

Uważa się, że konopie włókniste były powszechnie wykorzystywane już ponad 10 000 lat temu, co czyni je jedną z najstarszych roślin uprawnych na świecie. Niektórzy badacze idą jeszcze dalej i sugerują, że to właśnie uprawa konopi mogła odegrać kluczową rolę w narodzinach nowoczesnej cywilizacji.

Odkrycie i najdawniejsze zastosowania konopi

Archeolodzy odkryli ślady bardzo wczesnego wykorzystania konopi w starożytnych pochówkach na terenie Mezopotamii (historycznym regionie Bliskiego Wschodu obejmującym dzisiejszy Irak, Kuwejt i Syrię), gdzie znaleziono pozostałości odzieży wykonanej z włókien konopnych. Na Tajwanie natrafiono z kolei na ceramikę z odciskami sznura konopnego, datowaną na około 8000 r. p.n.e.

W starożytnych Chinach zapiski wskazują, że nasiona i olej konopny wykorzystywano jako pożywienie już 8 000 lat temu. Nieco później, około 4000 r. p.n.e., z konopi zaczęto masowo wytwarzać tkaniny. Wczesne cywilizacje chińskie używały też konopi do produkcji cięciw łuków dla wojowników.

W starożytnym Egipcie, około 2800 r. p.n.e., bogini Szeszat była przedstawiana z liściem konopi nad głową.

Między 900 a 200 r. p.n.e. użycie konopi i marihuany rozprzestrzeniło się na Europę. Koczowniczy lud wojowników znany jako Scytowie, zamieszkujący dzisiejszą południową Syberię, stworzył szlaki handlowe łączące Europę z Dalekim Wschodem, co sprzyjało wymianie towarów, w tym konopi.

Około 200 r. p.n.e. w Chinach opracowano papier na bazie konopi, wytwarzany z prasowanego włókna konopnego zmieszanego z korą i wodą. Wczesne cywilizacje chińskie uznały to odkrycie za tak przełomowe, że przez wiele stuleci trzymały je w tajemnicy.

KONOPIE W ŚREDNIOWIECZU

W średniowieczu konopie stały się kluczową rośliną uprawną o ogromnym znaczeniu gospodarczym i społecznym. Zaspokajały sporą część światowego zapotrzebowania na żywność i włókno. Wykorzystywano je m.in. do produkcji brezentu na żagle okrętowe (samo słowo „płótno”/„canvas” wywodzi się od „cannabis”) oraz lin. Włókno konopne było znacznie mocniejsze niż bawełna i odporne na działanie słonej wody. Zużyte liny z konopi rozplatano także na włókna używane do uszczelniania drewnianych kadłubów statków.

Znaczenie konopi w tej epoce było tak duże, że w 1535 roku król Anglii Henryk VIII zobowiązał właścicieli ziemskich do wysiewu tej rośliny pod groźbą kary finansowej. Aby uświadomić sobie, jak ważne były konopie, warto dodać, że aż do początków XX wieku niemal cała odzież była wykonywana właśnie z włókna konopnego.

KONOPIE W CZASACH NOWOŻYTNYCH

W XIX i na początku XX wieku, wraz z odkryciem nowych materiałów i wynalezieniem syntetycznych włókien tekstylnych, konopie włókniste zaczęły tracić znaczenie w niektórych gałęziach przemysłu. Największy cios przyniosło jednak wprowadzenie zakazu konopi w wielu krajach.

Jeszcze do niedawna nie rozróżniano konopi włóknistych i marihuany. Amerykańska ustawa Marihuana Tax Act z 1937 roku oraz późniejsze uznanie marihuany (a więc i konopi) za nielegalny narkotyk w wielu państwach praktycznie zlikwidowały całą branżę.

Dopiero od stosunkowo niedługiego czasu, gdy przepisy dotyczące konopi zaczęły się liberalizować, a liczba badań naukowych znacząco wzrosła, obserwujemy powrót akceptacji i zainteresowania konopiami oraz ich odmianami. Dziś konopie włókniste na nowo odkrywa się jako ekologiczny surowiec, który może zastępować plastik i inne materiały szkodliwe dla środowiska. Co więcej, dopiero zaczynamy w pełni poznawać potencjał konopi i konopi włóknistych w medycynie i terapii.

LEGALNOŚĆ I UPRAWA KONOPI WŁÓKNISTYCH

Rząd USA potrzebował całych dekad, by oficjalnie uznać, że konopie przemysłowe i marihuana różnią się między sobą zasadniczo pod względem chemotypu (składu chemicznego). Co więcej, dopiero konwencja ONZ z 1961 roku dopuściła uprawę konopi przemysłowych. Nawet dziś wielu rolników zajmujących się konopiami wciąż natrafia na przeszkody wynikające z piętna, jakie ciągle ciąży na roślinie konopi. Powód jest prosty: marihuana (która, mimo postępującej legalizacji, nadal jest nielegalna w wielu krajach) należy do tego samego gatunku co konopie włókniste i na pierwszy rzut oka trudno je od siebie odróżnić. O tym, która roślina jest legalna, a która nie, decyduje zawartość THC – a tę można ustalić wyłącznie za pomocą specjalistycznego sprzętu.

Po przyjęciu w USA Farm Bill z 2018 roku uprawa konopi jest legalna, o ile zawartość THC nie przekracza 0,3%. W większości krajów UE uprawa konopi jest również dozwolona, przy czym dopuszczalny próg THC jest jeszcze niższy i wynosi 0,2%. Obecnie do największych producentów konopi na świecie należą Chiny, Kanada, Stany Zjednoczone, Francja, Chile oraz Korea Północna.

ZASTOSOWANIA KONOPI

Mimo że wojna z narkotykami przez całe dekady psuła wizerunek konopi, sama roślina ani trochę nie straciła na znaczeniu ani na wszechstronności. Wręcz przeciwnie – konopie znów wróciły do świadomości jako niezwykle użyteczna roślina. I faktycznie, dziś wykorzystuje się je na więcej sposobów niż kiedykolwiek wcześniej.

Poza tym, że z konopi wytwarza się ubrania, żywność i napoje, coraz częściej służą też do produkcji kosmetyków, takich jak przeciwstarzeniowe kremy z CBD czy kapsułki.

Wraz z rosnącą z roku na rok popularnością marihuany w celach rekreacyjnych i medycznych, palacze mają dziś do wyboru całą gamę akcesoriów z konopi, na przykład bletki z włókna konopnego oraz konopny sznurek do żarzenia do odpalania bongów i fajek.

Zastosowanie konopi w żywieniu

Nasiona konopi to nie tylko przyjemny, lekko orzechowy smak. To także wyjątkowo wartościowy element diety, bogaty w kwasy tłuszczowe omega‑3 i pełnowartościowe białko roślinne. Dodatkowo dostarczają dużo witaminy E oraz cennych minerałów, takich jak fosfor, potas, sód, magnez, siarka, wapń, żelazo i cynk. Może skusisz się na zdrowe przekąski konopne, a do tego chwilę relaksu z kubkiem aromatycznej herbaty z konopi?

SPOŁECZNO-GOSPODARCZE ZASTOSOWANIA KONOPI

Jeszcze niedawno wizja, że konopie mogą uratować świat, brzmiała jak marzenie zjaranego hipisa. To, co kiedyś było tylko fantazją, dziś zaczyna nabierać realnych kształtów. Konopie włókniste i marihuana mają potencjał, by realnie wesprzeć gospodarkę. Można z nich wytwarzać paliwo, materiały budowlane, kosmetyki, żywność, tekstylia, papier oraz biodegradowalne tworzywa sztuczne. Szacuje się, że z konopi da się stworzyć nawet 25 000 różnych produktów, co oznacza ogromne możliwości dla wciąż w dużej mierze niewykorzystanego sektora przemysłowego.

Potencjał tkwi nie tylko w opracowywaniu zupełnie nowych produktów, lecz także w tworzeniu tysięcy miejsc pracy i wprowadzaniu rozwiązań sprzyjających czystszemu środowisku.

Najnowsze trendy i przyszłość konopi

Choć konopie włókniste dają ogromną nadzieję na jaśniejszą, czystszą i po prostu lepszą przyszłość, legalizacja konopi jako takich wciąż postępuje wolniej, niż wielu z nas by sobie życzyło.

Mimo że ten proces wydaje się ślimaczyć, widać już światełko w tunelu: rolnicy uprawiający konopie włókniste w USA zyskali poparcie – i to zarówno Demokratów, jak i Republikanów – a ustawa Farm Bill z 2018 roku ostatecznie zalegalizowała uprawę konopi włóknistych w Stanach Zjednoczonych. A skoro USA podjęły tak przełomową decyzję (obok pełnej legalizacji konopi w Kanadzie), można się spodziewać, że kolejne kraje pójdą w ich ślady. Dla przyszłości konopi włóknistych to znakomita wiadomość.

Lorenza Romanese, dyrektor zarządzająca European Industrial Hemp Association (EIHA), również przygląda się temu, co czeka konopie w nadchodzących latach. Wskazuje kluczowe wyzwania, z jakimi się mierzymy, i pokazuje, w jaki sposób konopie mogą pomóc je rozwiązać:

• Uprawa konopi włóknistych ma ujemny bilans emisji dwutlenku węgla – roślina pochłania więcej CO₂ z atmosfery w trakcie wzrostu, niż powstaje przy jej zbiorze, przetwarzaniu i transporcie.

• Z konopi można wytwarzać żywność i suplementy diety wspierające nasze zdrowie.

• Łodygi dostarczają surowca o zerowym śladzie węglowym, dzięki czemu doskonale nadają się do nowej generacji ekologicznych zastosowań przemysłowych.

• Branża konopi włóknistych może odegrać kluczową rolę w budowaniu gospodarki niskoemisyjnej i przyjaznej środowisku, jednocześnie tworząc wiele miejsc pracy.

Nie warto jednak bezkrytycznie ulegać entuzjazmowi. Na drodze do globalnej uprawy konopi wciąż stoi wiele regulacji, a w niektórych regionach świata obowiązują całkowite zakazy. Do tego czasu wiedza pozostaje naszym największym sprzymierzeńcem – mamy nadzieję, że to omówienie konopi włóknistych i ich historii pomoże Ci lepiej orientować się w sytuacji, gdy pojawiać się będą kolejne zmiany i nowe możliwości.

Luke Sumpter

Luke Sumpter, absolwent kierunku Clinical Health Sciences (BSc Hons) i pasjonat uprawy roślin, od ponad siedmiu lat pracuje jako zawodowy dziennikarz oraz autor specjalizujący się w tematyce konopi i nauk medycznych.

Przeczytaj pełną biografię