Jak i dlaczego uprawiać grzyby (poradnik dla początkujących)

Uprawa grzybów potrafi dać ogromną satysfakcję, gdy wszystko idzie zgodnie z planem, ale bywa też źródłem frustracji, gdy coś pójdzie nie tak. To zajęcie, które w ostatnich latach stało się bardzo popularne – i słusznie. Grzyby nie tylko wzbogacają smak wielu potraw, ale też dostarczają cennych składników odżywczych i przeciwutleniaczy, dzięki czemu świetnie wpisują się w zdrową, zróżnicowaną dietę.

Ten poradnik wprowadza absolutnych początkujących w podstawy domowej uprawy grzybów. Dowiesz się, dlaczego warto hodować grzyby w domu, które gatunki cieszą się największą popularnością oraz jak – w ogólnym zarysie – wygląda cały proces. Pamiętaj jednak, że artykuł dotyczy wyłącznie jadalnych grzybów, a nie grzybków halucynków!

Uprawa grzybów na przestrzeni wieków

Grzyby od stuleci uprawia się zarówno jako pożywienie, jak i w celach prozdrowotnych. Choć dotyczy to wielu regionów świata, szczególnie bogatą tradycją uprawy grzybów może poszczycić się Azja, a zwłaszcza Chiny.

W przeszłości grzyby często uchodziły za rarytas zarezerwowany dla zamożnych. W wielu kulturach wykorzystywano je także ze względu na ich właściwości holistyczne, uznawane (i nadal uznawane) za skuteczne i bardzo wszechstronne. Z biegiem czasu techniki uprawy grzybów ewoluowały, dzięki czemu dziś praktycznie każdy może z powodzeniem hodować je w domu. Wszystkie grzyby łączy jedno: uwielbiają wilgoć i rozkładającą się materię!

Korzyści z domowej uprawy grzybów: Dlaczego warto hodować je samodzielnie?

Istnieje wiele powodów, by samodzielnie uprawiać grzyby:

• Świeżość: Grzyby z własnej hodowli są wyraźnie świeższe i bardziej aromatyczne niż te kupione w sklepie.
• Oszczędność: Domowa uprawa grzybów w dłuższej perspektywie pozwala realnie obniżyć koszty.
• Zrównoważony wybór: Uprawa grzybów w domu jest przyjazna środowisku i pomaga zmniejszyć ślad węglowy.
• Korzyści dla zdrowia: Grzyby są bogate w witaminy, minerały i przeciwutleniacze, wspierając zbilansowaną, zdrową dietę.
• Nauka i zabawa: Uprawa grzybów to wciągające hobby. Wymaga nieco pracy i cierpliwości, ale dla wytrwałych szybko staje się uzależniająco fascynującym sposobem poznawania tych niezwykłych, pradawnych organizmów.

Najpopularniejsze odmiany grzybów

Grzyby istnieją na Ziemi od setek milionów lat, więc wybór ich odmian jest ogromny. Aby jednak choć trochę ułatwić Ci decyzję, poniżej znajdziesz kilka najczęściej uprawianych w domu gatunków.

Boczniak

Pieczarki to jedne z najczęściej uprawianych i jedzonych grzybów na świecie. Nawet jeśli nie kojarzysz ich nazwy, z dużym prawdopodobieństwem miałeś z nimi do czynienia. Są bardzo uniwersalne i pasują do wielu dań dzięki delikatnemu, łagodnemu smakowi. Zazwyczaj uprawia się je na podłożu z kompostowanego obornika.

Proszek z pieczarki dwuzarodnikowej (Agaricus bisporus)

(1)

(1)

Proszek z pieczarki dwuzarodnikowej (Agaricus bisporus)

Zobacz produkt

Reishi

Grzyby reishi są cenione za swój holistyczny potencjał, zwłaszcza w tradycyjnej medycynie chińskiej, gdzie stosuje się je od ponad 1000 lat. Mają także charakterystyczny, lubiany smak, dzięki czemu świetnie sprawdzają się w kuchni. Najczęściej uprawia się je na pniach drzew liściastych lub podłożach z trocin.

Ekstrakt z reishi (Ganoderma lucidum)

(1)

(1)

Ekstrakt z reishi (Ganoderma lucidum)

Zobacz produkt

Soplówka jeżowata

Soplówka jeżowata jest znana ze swojego charakterystycznego, kudłatego wyglądu oraz potencjalnych korzyści dla funkcji poznawczych. Te grzyby warto uprawiać choćby ze względu na ich niezwykle oryginalny, niemal kosmiczny wygląd. Naprawdę osobliwe! Najlepiej rosną na trocinach z twardego drewna lub drewnianych kłodach.

Ekstrakt z soplówki jeżowatej (Hericium erinaceus)

(6)

(6)

Ekstrakt z soplówki jeżowatej (Hericium erinaceus)

Zobacz produkt

Boczniak

Boczniaki występują w kilku odmianach, m.in. różowej, popielatej, złotej i królewskiej. To smaczne grzyby jadalne, bardzo cenione w kuchni. Są proste w uprawie i dobrze rosną na różnych podłożach, takich jak słoma czy trociny.

Strzykawka z płynną kulturą boczniaka mikołajkowego (fufufungu)

(3)

(3)

Strzykawka z płynną kulturą boczniaka mikołajkowego (fufufungu)

Zobacz produkt

Shiitake

Grzyby shiitake słyną z głębokiego, pełnego umami smaku. Najpewniej kojarzysz ich nazwę, nawet jeśli nigdy wcześniej ich nie próbowałeś. To jedne z najpopularniejszych „premium” grzybów jadalnych na świecie, a do tego uprawa ich w domu potrafi sprawić sporo frajdy. Zazwyczaj hoduje się je na kłodach z twardego drewna lub blokach trocinowych.

Strzykawka z płynną kulturą shiitake (fufufungu)

(6)

(6)

Strzykawka z płynną kulturą shiitake (fufufungu)

Zobacz produkt

Smardz z Vermont

Smardze są niezwykle cenione za swój wyrazisty, niepowtarzalny smak. Zwykle rosną dziko, ale przy odpowiedniej wiedzy i doświadczeniu można je także uprawiać na specjalnie dobranych podłożach w kontrolowanych warunkach. Mimo to, zanim zabierzesz się za wymagającego smardza z Vermont, warto poćwiczyć na łatwiejszych w uprawie gatunkach grzybów.

Boczniak królewski

Boczniak mikołajkowy, znany także jako king trumpet, ceniony jest za mięsisty, gruby trzon i subtelny, wyrafinowany smak, dzięki czemu chętnie sięga po niego wielu kucharzy. Najlepiej plonuje na podłożach z trocin.

Przegląd metod uprawy grzybów

Metod uprawy grzybów jest niemal tyle, ile samych gatunków – a każda technika lepiej sprawdza się przy innych odmianach. Kluczem jest jak najwierniejsze odtworzenie naturalnego środowiska grzybów. Poniżej znajdziesz krótkie omówienie najpopularniejszych sposobów uprawy.

Growkit

Growkity to najprostszy sposób, aby początkujący mogli zacząć uprawę grzybów. Zestawy zawierają wszystkie niezbędne elementy, a czasem są nawet wstępnie zaszczepione grzybnią. W przeciwnym razie bez trudu możesz zaszczepić je samodzielnie i pozwolić grzybom rosnąć. Takie komplety minimalizują ryzyko zanieczyszczenia i są świetnym punktem wyjścia do domowej uprawy grzybów. Wystarczy postępować zgodnie z dołączoną instrukcją.

Grzybki Halucynki

Wszystko dla miłośników grzybów magicznych. Zestawy do uprawy, trufle, pakiety do mikrodawkowania, strzykawki z zarodnikami, fiolki oraz kultury grzybni.

Zobacz kategorię

Grządka z zrębkami drzewnymi

Zakładanie grządki ogrodowej ze zrębków drzewnych to naturalna metoda, idealna do uprawy na zewnątrz. Stanowi coś w rodzaju pomostu między całkowicie kontrolowaną uprawą a uprawą w warunkach dzikich. Ustawiasz ją samodzielnie i masz nad nią pewną kontrolę, ale duże znaczenie mają też warunki pogodowe. Ten sposób świetnie sprawdza się przy gatunkach takich jak wine cap i king stropharia. Potrzebne będą zrębki drzewne, grzybnia oraz zacienione miejsce w ogrodzie, które ma dostęp do wody (albo które możesz regularnie podlewać). Do zalet należą niskie koszty, wysokie plony oraz fakt, że jedna pryzma zrębków może owocować przez wiele lat. Wśród wad trzeba wymienić dłuższy czas przygotowania oraz ryzyko zanieczyszczeń, na przykład przez inne gatunki grzybów.

Kłody

Uprawa grzybów na kłodach to tradycyjna metoda, która odtwarza warunki panujące w naturalnie rozkładającym się drewnie. Doskonale sprawdza się w przypadku shiitake i reishi. Potrzebne są kłody z twardego drewna, drewniane kołki ze szczepem oraz wosk do zabezpieczenia miejsc zaszczepienia. Tak przygotowane kłody często moczy się i przykrywa plandeką, pod którą grzybnia stopniowo kolonizuje drewno — a grzyby pojawiają się, gdy plandeka zostanie zdjęta. Do zalet należą naturalne, zrównoważone podejście oraz możliwość uzyskiwania plonów przez kilka kolejnych lat. Minusy to spory nakład pracy na początku i dłuższy okres inkubacji.

Podłoże poddane pasteryzacji

W tej metodzie wykorzystuje się takie podłoża jak słoma, nawóz zwierzęcy czy fusy z kawy, które następnie są pasteryzowane, aby wyeliminować wszelkie zanieczyszczenia mogące je skolonizować zamiast grzybni. Boczniaki doskonale rosną na tak przygotowanym podłożu. Do uprawy wystarczą: podłoże, ziarno zaszczepne (spawn) oraz odpowiedni pojemnik. Do zalet należą szybkie zbiory i wysoka wydajność, natomiast wady to konieczność użycia sprzętu do pasteryzacji i ryzyko zakażenia, jeśli proces zostanie przeprowadzony nieprawidłowo.

Podłoże z trocin

Podłoże z trocin świetnie sprawdza się przy uprawie gatunków takich jak soplówka jeżowata (lion's mane) czy shiitake. Ta metoda wymaga jedynie trocin, zaszczepki (spawnu) oraz odpowiednich pojemników. Do jej zalet należą duża uniwersalność i wysokie plony, natomiast minusem jest konieczność bardzo precyzyjnej kontroli wilgotności, ponieważ trociny potrafią dość szybko wysychać.

Pole filtrowania

(245)

(245)

Pole filtrowania

Zobacz produkt

Od zaszczepki do zbiorów: 5 etapów uprawy grzybów

Jeśli rozłożyć cały proces uprawy na części, można wyróżnić pięć głównych etapów. Zrozumienie każdego z nich oraz ich specyficznych wymagań to podstawa dobrego przygotowania do własnej uprawy.

1. Zaszczepka grzybowa (spawn)

Zaszczepka, nazywana też zarodnikami, to odpowiednik nasion u grzybów. To z niej rozwija się całe "pole" owocników. Mówiąc prościej: bez zaszczepki nie wyhodujesz żadnych grzybów. Dlatego tak ważne jest, aby zaopatrywać się w wysokiej jakości zarodniki.

2. Zaszczepianie podłoża do uprawy grzybów

Inokulacja polega na wprowadzeniu ziarna grzybni do podłoża, aby mogło zostać w pełni skolonizowane przez grzybnię. W zależności od wybranej metody i gatunku, proces ten może wymagać silnie sterylnych warunków, by zminimalizować ryzyko kontaminacji. Niektóre gatunki rosną znacznie szybciej i łatwiej wypierają konkurencyjne mikroorganizmy.

3. Faza inkubacji

Podczas inkubacji zaszczepione podłoże utrzymuje się w warunkach sprzyjających rozwojowi grzybni — zazwyczaj w ciemnym, wilgotnym otoczeniu. Temperatura zależy od konkretnego gatunku, ponieważ każdy ma nieco inne wymagania. W zależności od tego, co i w jaki sposób uprawiasz, etap ten może trwać od kilku tygodni aż do wielu miesięcy. Dopiero gdy podłoże zostanie całkowicie przerośnięte przez grzybnię, zaczną pojawiać się owocniki grzybów.

Higrometr / Termometr

(712)

(712)

Higrometr / Termometr

Zobacz produkt

4. Owocnikowanie grzybów

Kiedy podłoże zostanie całkowicie skolonizowane, warunki uprawy zmienia się tak, aby pobudzić grzyby do owocnikowania – na przykład poprzez zwiększenie ilości światła i dopływu świeżego powietrza. Najczęściej robi się to, „otwierając” w jakiś sposób podłoże na szersze otoczenie. Rozwój owocników przebiega zazwyczaj bardzo szybko i w niektórych przypadkach zajmuje zaledwie kilka dni. Na tym etapie ryzyko zakażenia jest już mniejsze, ponieważ podłoże jest gęsto przerośnięte docelową grzybnią.

5. Zbiór i kolejne zrzuty

Grzyby zbiera się w momencie pełnej dojrzałości, a odpowiednio pielęgnowane podłoże może wydać kilka kolejnych rzutów plonów. Niektóre rodzaje podłoża, jak kłody drewna czy pryzmy zrębków, potrafią owocować co roku, wypuszczając nowe zbiory. Inne metody dają tylko jeden cykl uprawy, po czym podłoże jest zużyte.

Najczęstsze problemy i sposoby ich rozwiązania w uprawie grzybów

Uprawa grzybów może wiązać się z kilkoma wyzwaniami, takimi jak:

• Kontaminacja: To prawdopodobnie najczęstszy i najbardziej frustrujący problem podczas domowej uprawy grzybów. Środowisko sprzyjające rozwojowi grzybów jest równie atrakcyjne dla wielu bakterii i innych pleśni, dlatego konieczne jest zachowanie odpowiednich środków ostrożności, aby to wybrany przez Ciebie gatunek „wygrał konkurencję”.
• Niewłaściwe warunki uprawy: Utrzymuj odpowiednią wilgotność, temperaturę i poziom oświetlenia dla konkretnego gatunku grzybów. Niektóre odmiany mają dość precyzyjne wymagania. Na przykład grzyby naturalnie rosnące w ciepłym klimacie po prostu nie będą się rozwijać, jeśli temperatura będzie zbyt niska.
• Niskie plony: Regularnie kontroluj i koryguj warunki uprawy oraz korzystaj z wysokiej jakości grzybni, aby poprawić wydajność. Równie istotne są dobre podłoża, bogate w odpowiednie składniki odżywcze – to klucz do uzyskania satysfakcjonujących zbiorów.

Uprawa grzybów w domu: naprawdę warto!

Domowa uprawa grzybów to fascynujące zajęcie, które zapewnia świeże, pożywne i naprawdę pyszne jedzenie. Do tego niektóre odmiany w trakcie wzrostu wyglądają niesamowicie osobliwie i efektownie! Przy odpowiednim podejściu i odrobinie cierpliwości praktycznie każdy może zacząć hodowlę grzybów — trzeba się tylko liczyć z tym, że od czasu do czasu coś pójdzie nie tak.

Jeśli temat Cię ciekawi, mamy wiele innych materiałów poświęconych uprawie grzybów — koniecznie zajrzyj!

Max Sargent

Max pisze od ponad dekady, a w ostatnich latach wyspecjalizował się w dziennikarstwie konopnym i psychodelicznym. Tworzył treści m.in. dla Zamnesia, Royal Queen Seeds, Cannaconnection, Gorilla Seeds, MushMagic i innych marek, dzięki czemu świetnie zna różne segmenty tej branży.

Przeczytaj pełną biografię