Czym są efekty wizualne po zażyciu psychodelików?

W stanie psychodelicznym bardzo często doświadczamy efektów wizualnych zupełnie innych niż w zwykłej, trzeźwej percepcji. Od wzmocnienia kolorów, aż po wrażenie wkraczania do całkiem nowych światów – te doświadczenia potrafią być głębokie, przełomowe i zachwycająco piękne. Towarzyszą ludzkości od zarania dziejów.

Najstarsze znane nam źródła pokazują, że ludzie od dawna używali substancji psychodelicznych. Odkryte dzieła sztuki, które nas łączą z przodkami, świadczą o tym, że ich wizje były zaskakująco podobne do tych, które znamy dzisiaj. Poniżej znajdziesz omówienie psychodelicznych doznań wzrokowych oraz krótki rys historyczny.

Czym są wizualne efekty psychodeliczne?

Z naukowego punktu widzenia wizuale są skutkiem ogromnego wzrostu łączności między neuronami. Nie wyczerpuje to jednak wcale tematu tych osobliwych i fascynujących efektów substancji psychodelicznych. Gdy świadomość dosłownie się poszerza, kora wzrokowa zaczyna postrzegać rzeczywistość w zupełnie nowy sposób. Co to dokładnie oznacza, wciąż pozostaje otwartym pytaniem. Niewykluczone jednak, że już wkrótce dawna, „plemienna” wiedza spotka się z nowoczesną nauką i razem rozświetlą zupełnie nowe obszary badań.

Umysł i wizuale

Zmysły – oraz dostęp do świata, jaki nam zapewniają – od tysiącleci są przedmiotem sporów i spekulacji. Począwszy od Talesa, zapisane dzieje ludzkości zastanawiają się, czy to, co postrzegamy, jest rzeczywistością taką, jaka jest naprawdę, czy jedynie jej wytworzonym przez umysł obrazem.

Substancje psychodeliczne były czczone jako święte w niezliczonych kulturach. Często postrzegano je jako bramę do innych wymiarów, umożliwiającą dostęp do sfer i wiedzy normalnie niedostępnych. Współczesna nauka, zamiast całkowicie podważać te dawne przekonania, coraz częściej sugeruje, że psychodeliki faktycznie „otwierają” umysł. Na przykład badacze z Centre for Consciousness na Uniwersytecie w Sussex doszli do wniosku, że pod wpływem psylocybiny umysł staje się „hiperświadomy”^[2].

Co więc właściwie dzieje się w umyśle? W typowych, trzeźwych stanach aktywność mózgu jest w dużej mierze uporządkowana i przypisana do wyspecjalizowanych obszarów. Wzrok, na przykład, przetwarzany jest głównie w korze wzrokowej. Co ważne, badania wskazują, że znaczną część tego, co „widzimy”, tworzą w gruncie rzeczy mózgowe algorytmy predykcyjne. Jest po prostu wydajniej – i znacznie szybciej – kiedy mózg w pewnym sensie „dopowiada” sobie obraz świata.

Pod wpływem psychodelików to zwyczajowe „poukładanie” pracy mózgu ulega zaburzeniu, a różne jego obszary zaczynają komunikować się w sposób, który normalnie nie ma miejsca. Wiodąca teoria głosi, że odpowiada za to zahamowanie działania tzw. default mode network (DMN)^[3] – sieci domyślnej, która zdaje się nadzorować i automatyzować codzienną aktywność mózgu, a jednocześnie tłumić szerszą świadomość.

Ponieważ większość substancji psychodelicznych działa jako agoniści receptorów 5-HT2A w mózgu, wywołują one chaotyczne, ale wzmożone uwalnianie serotoniny. Najprawdopodobniej to właśnie ten mechanizm stoi za doświadczeniem psychodelicznym, jakie znamy.

Historia doświadczenia psychodelicznego

Nie jest tajemnicą, że ludzie sięgają po psychodeliki od wielu pokoleń. Najstarsze ślady ich używania sięgają około 7000 lat wstecz. W algierskiej Saharze znajduje się jaskinia z malowidłem przedstawiającym postać o pszczelej głowiefigure, z której ciała wyrastają grzyby. Zidentyfikowano je jako lokalny gatunek: Psilocybe mairei.

Fraktalne wzory Azteków i Majów raczej nie są przypadkiem, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę, że dla ich potomków rytuały psychodeliczne wciąż stanowią ważny element kultury. Rozrastające się, koliste wzory o złożonej fraktalnej strukturze, często z twarzą w centrum, doskonale oddają wizualne doznania po magic mushrooms lub DMT — przyjmanym w formie naparu takiego jak ayahuasca.

W Indiach wystarczy spojrzeć na wizerunki bóstw z wieloma ramionami i twarzami, niemal nie do odróżnienia od „smug” i „śladów ruchu” (tzw. tracers) widzianych po psychodelikach. We wszystkich tych kulturach wizje psychodeliczne są ściśle splecione z kultem, duchowością oraz próbą zrozumienia życia, śmierci i wieczności.

Bardziej mrocznego przykładu historycznych wyobrażeń tych substancji można szukać w wizerunku wiedźmy mieszającej w kotle. Uważa się, że scena ta wywodzi się z warzenia i picia herbaty z psylocybiną. Dodatkowym argumentem za tą teorią jest kształt kapelusza czarownicy z charakterystycznym, pochylonym „czubkiem” oraz zwężająca się ku końcowi miotła — oba te elementy zaskakująco przypominają Psilocybe semilanceata, znanego szerzej jako łysiczka lancetowata.

Dwa rodzaje wizualnych efektów psychodelicznych

Doznania wzrokowe pod wpływem psychodelików zazwyczaj dzieli się na dwie główne kategorie. Pierwsza to efekty widoczne przy otwartych oczach (open eye visuals, OEV), druga – przy zamkniętych oczach (closed eye visuals, CEV).

1. Efekty przy otwartych oczach (OEV)

OEVs, czyli otwarte wizualizacje, w dużej mierze tłumaczą się same. To tego typu efekty wizualne, które zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości przy otwartych oczach. Mogą przyjmować formę delikatnego efektu „oddychania” otoczenia, aż po wyraźne halucynacje (choć na tym etapie granica między OEVs a CEVs potrafi się całkowicie zatrzeć). Stan ten może wywołać wiele substancji: LSD, DMT, grzybki halucynki, meskalina, Salvia divinorum, pochodne fenyloetyloaminy (seria 2C) i inne. Każda z nich generuje charakterystyczny, niepowtarzalny rodzaj doznań.

San Pedro (Echinopsis pachanoi)

(407)

(407)

San Pedro (Echinopsis pachanoi)

Zobacz produkt

Czego możesz się spodziewać po otwartych wizualizacjach (OEVs)

Poniżej znajdziesz listę jednych z najczęściej spotykanych efektów wizualnych po środkach psychodelicznych. Nie jest to jednak zestawienie pełne, a do tripa nigdy nie warto podchodzić z nastawieniem na konkretne doznania. Pozwól, żeby doświadczenie samo się rozwinęło.

• Przybliżanie się obiektów

  Rzeczy, które na trzeźwo wydają się bardzo odległe, w stanie psychodelicznym mogą wyglądać, jakby znajdowały się tuż przed tobą. To jednocześnie halucynacja i efekt zwiększonej ostrości widzenia, przez co krawędzie i kształty wydają się wyraźniejsze i bardziej wyodrębnione.

• Rozpoznawanie wzorów

  Podobnie jak w dawnych przedstawieniach artystycznych, zaczynamy dostrzegać znajome wzory w najróżniejszych rzeczach. W korze drzew można wypatrzyć twarze, a w gałęziach – sylwetkę wykonującą piruet. Pojawiają się te motywy, które mózg najłatwiej wychwytuje. Najprawdopodobniej wynika to z nadwrażliwości obszarów odpowiedzialnych za rozpoznawanie wzorców.

• Wyostrzony wzrok

  Pod wpływem psychodelików świat może wyglądać jak w ultrawysokiej rozdzielczości. Krawędzie wydają się niezwykle ostre, faktury – głębokie i skomplikowane, a kolory – intensywne i pełne niuansów.

• Dyfrakcja światła

  Większość z nas, nawet bez sięgania po substancje, zna zjawisko dyfrakcji. Wyobraź sobie latarnię uliczną otoczoną świetlistą aureolą we wszystkich kolorach tęczy – to właśnie to. Po psychodelikach podobne efekty mogą pojawiać się wokół wielu obiektów. Za przyczynę uważa się rozszerzenie źrenic, które wpuszczają do oka znacznie więcej światła.

• Zaburzona percepcja głębi

  Odbiór odległości może stać się bardzo nietypowy. To, co normalnie jest blisko, może wydawać się nieosiągalnie dalekie (i odwrotnie). Nawet twoje dłonie mogą wyglądać tak, jakby były przymocowane do nieskończenie długich ramion.

• Geometryczne wzory

  Geometryczne wizuale to jeden z najbardziej charakterystycznych elementów doświadczenia psychodelicznego. Mogą się skręcać, przemieszczać, zmieniać barwy i „oddychać” – jakby miały własne życie. Są powszechne i zachwycające, a mała podpowiedź: najlepiej widać je często na najprostszych, jednolitych powierzchniach.

• Zmiany kolorów

  Podczas tripa kolory potrafią nieustannie się przelewać i zmieniać. Może to być wielobarwna wstęga oplatająca cały świat albo pojedynczy przedmiot przechodzący płynnie z jednego odcienia w drugi – zazwyczaj wygląda to bardzo intensywnie i fascynująco.

2. Wizuale przy zamkniętych oczach (CEV)

CEVs, czyli „wizualizacje przy zamkniętych oczach”, pojawiają się – jak nietrudno się domyślić – wtedy, gdy mamy zamknięte oczy lub przebywamy w absolutnej ciemności. W przeciwieństwie do OEVs nie potrzebują żadnych zewnętrznych bodźców wzrokowych. Dla wielu osób trip w ciągu dnia i trip nocą to dwa zupełnie odmienne doświadczenia właśnie ze względu na specyfikę tych dwóch rodzajów halucynacji wzrokowych.

W najłagodniejszej postaci CEVs przypominają jedynie drobne, kolorowe punkciki oraz plamy światła i cienia. Mogą jednak przekształcić się w niezwykle złożone, barwne wzory – pulsujące, poruszające się i często hipnotyzująco piękne. W skrajnych przypadkach stają się całymi wszechświatami, pełnymi szczegółów i wyrazistości porównywalnej z naszym codziennym światem.

Czego można się spodziewać po wizualizacjach przy zamkniętych oczach (CEVs)

Przeglądając listę poniżej, możesz zauważyć, że nawet jeśli nigdy nie brałeś substancji psychodelicznych, część z opisanych zjawisk brzmi znajomo. Obok nich znajdziesz też bardziej niezwykłe i efektowne wizualne doznania, typowe dla działania psychodelików.

• Szum wizualny

  Szum wizualny może pojawiać się także na trzeźwo. Pomyśl o uciskaniu kostkami zamkniętych powiek albo o leżeniu w całkowitej ciemności. Przypomina to śnieżenie starego telewizora i jest jedną z najpowszechniejszych, umiarkowanych form CEV.

• Błyski jasności lub ciemności

  Choć są rzadsze, również mogą występować bez użycia substancji. Niewytłumaczalne plamy światła lub mroku mogą się nagle pojawiać i znikać, sprawiając wrażenie, jakby przed oczami poruszały się źródła światła.

• Wzory, ruch i kolor

  Podobnie jak geometryczne wzory przy OEV, tego typu efekty pojawiają się głównie po przyjęciu substancji lub w innych nietypowych stanach świadomości. Są złożone, intensywnie kolorowe i estetyczne – często przybierają formę wirujących, fraktalnych motywów zamkniętych w okręgu, przypominających klasyczną sztukę Azteków czy Indii. Mogą jednak przyjmować praktycznie dowolne kształty, zwykle o silnie powtarzalnym charakterze.

• Przedmioty i „rzeczy”

  Widzenie realistycznych przedmiotów i scen to bardziej intensywna forma CEV, rzadko pojawiająca się przy umiarkowanych tripach. Często wymaga dłuższego rozluźnienia i odosobnienia. Obrazy te mogą wyglądać niezwykle realistycznie i mieć duży ładunek emocjonalny.

• Całkowite nadpisanie postrzegania fizycznego

  Na tym etapie różnica między CEV a OEV staje się, jeśli nie niemożliwa do uchwycenia, to przynajmniej mało istotna. Najczęściej spotykane jest to przy DMT – umysł przenosi się wtedy do zupełnie innych „wszechświatów”, które wydają się tak samo realne (a czasem wręcz bardziej realne) niż zwykła rzeczywistość. Doświadczenia te bywają niezwykle głębokie, czasem przerażające, ale niemal zawsze w jakiś sposób wglądowe i poszerzające perspektywę. Nie każdemu muszą odpowiadać, jednak dla części osób stają się momentami przełomowymi w życiu.

Jak wzmocnić intensywność psychodelicznych wizji

Istnieje kilka sposobów na wzmocnienie wizuali podczas psychodelicznego tripu. Kluczowym czynnikiem jest setting. Wbrew powszechnemu przekonaniu, większa liczba bodźców wizualnych wcale nie oznacza mocniejszych wizuali – najczęściej jest dokładnie odwrotnie.

Nadmiar bodźców może osłabić, a nawet całkowicie wyłączyć wizualny aspekt doświadczenia psychodelicznego. Z kolei zwykła, biała ściana potrafi wywołać potężne halucynacje i jedne z najbardziej spektakularnych efektów wizualnych. Najlepszym miejscem na trip wydaje się natura. Zapewnia odosobnienie i piękno, pozwala umysłowi rozluźnić się i skupić na wizualach. Odpowiednia, „złotowłosa” ilość zróżnicowanych bodźców daje mózgowi wystarczająco dużo materiału do przetwarzania, a jednocześnie dużo przestrzeni na swobodne podróżowanie.

Skupienie jest sprzymierzeńcem wszystkich, którzy chcą doświadczać intensywnych wizuali. Wpatrywanie się w jedną fakturę lub przedmiot sprawia, że zaczyna on „ożywać”. Im dłużej patrzysz, tym dziwniejszy się wydaje. Warto jednak zachować ostrożność – to potrafi całkowicie pochłonąć. Zadziwiająco łatwo zagubić się w majestatycznych wzorach dywanu czy kory drzewa.

Muzyka i zamknięte oczy również sprzyjają wizualnym doznaniom. Wsłuchiwanie się w ulubione, kojące dźwięki i zanurzenie się we własnym umyśle to prosty sposób, by zobaczyć naprawdę niezwykłe rzeczy.

Jeśli mimo wszystko efekty są zbyt słabe, następnym razem można rozważyć nieco wyższą dawkę.

Miguel Antonio Ordoñez

Absolwent kierunku mass media i komunikacja, Miguel Ordoñez jest doświadczonym autorem z ponad 13‑letnim stażem, który od 2017 roku specjalizuje się w tematyce związanej z konopiami. Systematyczne, wnikliwe badania połączone z osobistymi doświadczeniami pozwoliły mu zbudować rozległą i pogłębioną wiedzę w tej dziedzinie.

Przeczytaj pełną biografię