Których grzybów nie jeść: szybki poradnik

Trujących grzybów nie wolno jeść! Brzmi banalnie, ale to naprawdę ważne, bo niejadalne gatunki wcale nie muszą wyglądać groźnie. Wiele z nich przypomina całkowicie jadalne grzyby, inne prezentują się zwyczajnie i niepozornie, a mimo to kryją w sobie koktajl niebezpiecznych związków toksycznych.

Poniżej przyglądamy się 18 najbardziej trującym grzybom występującym w Europie i Ameryce Północnej (część z nich rośnie również w niektórych regionach Afryki i Azji). Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, czego pod żadnym pozorem nie zbierać do koszyka!

Dlaczego niektórych grzybów lepiej nie jeść?

Niektóre grzyby, jak zapewne wiesz, mogą być śmiertelnie niebezpieczne po spożyciu. Podczas gdy część z nich jest smaczna, a inne wywołują silne, psychodeliczne doznania, są też takie, które mogą doprowadzić do niewydolności nerek, wątroby lub serca i w efekcie zabić człowieka — czasem dopiero po kilku tygodniach.

Jeśli taka perspektywa cię nie pociąga, to już wystarczający powód, aby pewnych grzybów po prostu nie jeść.

Trujące grzyby zawierają cały wachlarz związków chemicznych oddziałujących na organizm na różne sposoby. Większość z nich nie jest śmiertelna, ale może wywoływać umiarkowane lub silne zatrucia pokarmowe. Szacuje się jednak, że około 1–2% wszystkich gatunków grzybów jest śmiertelnie trujących po spożyciu.

Grzyby trujące wykształciły mechanizmy obronne, które mają zniechęcać do ich zjadania, tak aby mogły swobodnie rozsiewać swoje zarodniki i się rozmnażać. Potencjalnymi „zjadaczami” są owady, sarny, jelenie czy ludzie, więc skuteczna ochrona przed nimi jest kluczowa.

Istnieją pewne cechy, które pozwalają odróżnić grzyby trujące od jadalnych. Jeśli chcesz zbierać grzyby bezpiecznie, musisz umieć rozpoznać każdy okaz aż do poziomu gatunku — w przeciwnym razie zbierasz zupełnie na oślep! Grzyby nie są jak owady: nie ostrzegają intensywnymi barwami ani „groźnym” wyglądem. Niektóre z najbardziej toksycznych gatunków wyglądają całkowicie niewinnie, więc podchodź do nich z najwyższą ostrożnością.

18 najgroźniejszych trujących grzybów, których trzeba unikać

Poniżej prezentujemy krótkie zestawienie 18 trujących grzybów występujących w USA i Europie, których pod żadnym pozorem nie wolno zbierać ani spożywać. Pamiętaj jednak, że nie jest to atlas ani poradnik rozpoznawania gatunków – jeśli wybierasz się na grzybobranie, skorzystaj z bardziej szczegółowego i specjalistycznego źródła!

Muchomor sromotnikowy (death cap)

Już sama nazwa zwiastuje śmiertelne zagrożenie – i wcale nie przesadza. To właśnie ten gatunek uchodzi za najgroźniejszy trujący grzyb na świecie, a przy tym jest dość pospolity w Wielkiej Brytanii i w całej Europie. Połowa dojrzałego owocnika może wystarczyć, by zabić dorosłego człowieka. Z powodu silnej toksyczności i łudzącego podobieństwa do popularnych grzybów jadalnych odpowiada on za około 90% śmiertelnych zatruć grzybami rocznie. Znany pod nazwą łacińską Amanita phalloides, muchomor sromotnikowy wygląda bardzo niewinnie – ma mięsisty, biały trzon i kapelusz, który wręcz zachęca do zerwania. To jednak śmiertelna pułapka: jego toksyny w ciągu 6–12 godzin od spożycia mogą doprowadzić do zgonu, a największe spustoszenie sieją w wątrobie.

Muchomory "anioły zagłady"

„Anioły zagłady” to potoczna nazwa obejmująca kilka gatunków muchomorów z rodzaju Amanita, w tym słynnego muchomora sromotnikowego. Grzyby te, do których zalicza się również Amanita muscaria (muchomor czerwony), zwykle mają duże kapelusze i wyglądają, jakby wyszły prosto z baśni. Choć mogą zachęcać swoim wyglądem, wszystkie te grzyby należy omijać z daleka, ponieważ każdy z nich ma potencjał, by zabić w wyjątkowo nieprzyjemny sposób.

Conocybe rugosa

Conocybe rugosa zawiera te same mykotoksyny co muchomor sromotnikowy, dlatego jest równie śmiertelnie niebezpieczna. Na szczęście mniej przypomina popularne jadalne grzyby, więc przypadkowe zatrucia zdarzają się rzadziej. Występuje na całym świecie, najczęściej jednak spotyka się ją w rejonie północno-zachodniego wybrzeża Pacyfiku, gdzie rośnie na martwym drewnie i zrębkach drzewnych. Ma brązowy kolor i żebrowany kapelusz – trzymaj się z daleka od tego zabójczego grzyba!

Czasznica jesienna

Jeśli w nazwie jakiegoś grzyba pojawia się słowo „czapka śmierci” czy podobnie złowieszczy człon, lepiej od razu zachować czujność. Tak właśnie jest z Galerina marginata! Ten silnie trujący gatunek znany jest także jako funeral bell, deadly skullcap czy deadly galerina – i wszystkie te nazwy dobrze oddają jego reputację. Zanim w pełni dojrzeje, potrafi łudząco przypominać Psilocybe cubensis, więc zbieracze grzybków halucynków muszą być szczególnie ostrożni. Autumn skullcap występuje w całej półkuli północnej i pojawia się na ziemi, gdy jesienią zaczyna się ochładzać.

Ivory funnel

Ten grzyb, zawierający potencjalnie śmiertelne ilości muskaryny, znany jest także jako „grzyb potliwy”. Powoduje obfite poty, dreszcze, drżenia mięśni, a w większych dawkach może nawet doprowadzić do śmierci. Jak podpowiada jego nazwa, ma niemal upiornie blady, białawy kolor – dokładnie taki, jaki przybierają jego ofiary. Występuje szeroko na terenie Europy i Ameryki Północnej, więc lepiej trzymać się od niego z daleka!

Fałszywa pieczarka

Spokrewniony z lejkówką buławotrzonową i również zawierający muskarynę, ten grzyb jest kolejnym sprawcą tzw. zespołu ślinotokowo‑potliwego – tak określa się toksyczne skutki zatrucia muskaryną. Występuje na trawnikach i łąkach w całej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych, więc mogłeś/mogłaś mijać go wielokrotnie, nie zdając sobie sprawy, jak śmiertelnie niebezpieczny potrafi być.

Smardzówka (fałszywy smardz)

Ten osobliwy grzyb, Gyromitra esculenta, przypomina mózg albo zbity w kulę, skrzepnięty mielony – więc trudno pomylić go z jadalnym gatunkiem i zjeść przez przypadek. Choć jest trujący i potencjalnie śmiertelny, po odpowiednim obgotowaniu bywa spożywany i w niektórych regionach uchodzi wręcz za przysmak. Trzeba jednak jasno powiedzieć: to bardzo ryzykowna praktyka, której lepiej unikać.

Grzybki Halucynki

Wszystko dla miłośników grzybów magicznych. Zestawy do uprawy, trufle, pakiety do mikrodawkowania, strzykawki z zarodnikami, fiolki oraz kultury grzybni.

Zobacz kategorię

Czerwieniejąca lejkówka (Inocybe)

Ten grzyb wyrasta latem na warstwie opadłych liści pod bukami i należy do nielicznej grupy gatunków uznawanych za często śmiertelnie trujące. Jego nazwa łacińska to Inosperma erubescens, a potocznie określa się go jako deadly fibrecap lub brick-red tear mushroom.

Deadly dapperling

Ten silnie trujący grzyb o wiele mówiącej nazwie rośnie na otwartych, trawiastych terenach w całej Europie i Azji, aż po wschodnie rejony Chin. Z powodu dużego podobieństwa do jadalnej gąski szarej odnotowano już kilka śmiertelnych zatruć spowodowanych jego spożyciem.

Muchomor panterowy

Ten grzyb zawiera kwas ibotenowy oraz muscymol, przez co przypomina muchomora czerwonego i może wywoływać silne efekty psychoaktywne. W praktyce głównym powodem, dla którego sięga się po niego rzadziej niż po muchomora czerwonego, jest mniej charakterystyczny kapelusz – przez to trudniej go jednoznacznie rozpoznać. Jednocześnie jest jednak bardziej mocny. W przeciwieństwie do grzybów Psilocybe, odmiany z rodzaju Amanita są toksyczne i mogą powodować silny dyskomfort oraz poważne dolegliwości zdrowotne, dlatego przyjmowanie ich w celach odurzających powinno odbywać się wyłącznie pod okiem doświadczonego specjalisty – o ile w ogóle.

Muchomor czerwony

Słynna Amanita muscaria, z charakterystycznym czerwonym kapeluszem w białe kropki i baśniowymi skojarzeniami, od wieków wykorzystywana była przez szamanów z północnej Europy i Azji. Ten barwny muchomor potrafi wywołać halucynacje i trans, gdy spożyje się jego skórkę lub – według przekazów – wypije mocz renifera, który wcześniej go zjadł. Zjedzenie całego owocnika działa jednak toksycznie; choć rzadko kończy się śmiercią, może być niezwykle nieprzyjemne i prowadzić do długotrwałych uszkodzeń organizmu.

Prawidłkowiec czerwonopory

Rubroboletus pulcherrimus jest powszechnie spotykany w rejonie Północno-Zachodniego Wybrzeża Pacyfiku i ma na swoim koncie jeden udokumentowany śmiertelny przypadek zatrucia. To bardzo duży grzyb, wysoki i masywny, o charakterystycznym, intensywnie czerwonym zabarwieniu całego owocnika.

Bladoróżowa zaróżka

Entoloma sinuatum do złudzenia przypomina jadalnego majówkę wiosenną (St George’s mushroom), przez co wielokrotnie było przyczyną przypadkowych zatruć. Nie odnotowano jednak zgonów po jego spożyciu, a objawy zwykle ograniczają się do bardzo silnych dolegliwości żołądkowo‑jelitowych.

Sulphur tuft

Ten grzyb ma szeroki, żółty kapelusz i wyrasta na martwym drewnie pod drzewami liściastymi. Często pojawia się tam, gdzie nie rosną żadne inne gatunki – jest wyjątkowo wytrzymały, tworzy duże, zbite kępy i trudno go pomylić z czymś innym, jeśli wiesz, czego szukasz. Zawiera toksyczne steroidy, które po spożyciu wywołują silny dyskomfort, choć rzadko kończy się to śmiercią.

Mleczaj wełnianka

Ten gatunek grzyba ma bardzo rozległy obszar występowania – spotyka się go w Afryce Północnej, Europie, Ameryce oraz Azji. Rośnie pod brzozami w lasach mieszanych na ogromnym terenie, a jego kapelusz ma charakterystyczne, zagłębione centrum. W postaci surowej wywołuje podrażnienia przewodu pokarmowego, jednak po ugotowaniu toksyny ulegają rozkładowi i grzyb staje się jadalny. Jest szczególnie ceniony w kuchni rosyjskiej i fińskiej.

Jack-o'-lantern – świecący grzyb

Ten grzyb tworzy ogromne, jaskrawo żółto‑pomarańczowe kępy, dzięki czemu trudno go przeoczyć. Jakby tego było mało, słabo świeci w ciemności – ma delikatną bioluminescencję, która sprawia, że nocą wygląda upiornie i intrygująco. Uważa się, że ta cecha pomaga mu przyciągać owady, które roznoszą jego zarodniki na większym obszarze. Zatrucie tym grzybem wywołuje wymioty, biegunkę i silny dyskomfort, ale na ogół nie kończy się śmiercią.

Fałszywa kurka

Ze względu na bardzo podobny wygląd łatwo pomylić go ze smaczną kurką. Choć jest trujący, zwykle nie stanowi poważnego zagrożenia – większość osób po jego spożyciu doświadcza co najwyżej lekkiego zatrucia i przejściowego dyskomfortu, choć u niektórych mogą pojawić się bardziej niepokojące objawy. Wysoki, żółty i efektowny, w naturze nie należy do rzadkości i najlepiej pozostać przy podziwianiu go wyłącznie wzrokiem.

Angel wing

To niezwykle piękny grzyb, który – jak sama nazwa wskazuje – przypomina anielskie skrzydło. Aż do mniej więcej 15 lat temu uchodził za jadalny, dopóki nie powiązano go z serią śmiertelnych zatruć. Przypuszcza się, że zawarty w nim niestabilny aminokwas może być szczególnie niebezpieczny dla osób z chorobami wątroby, a zgon może nastąpić dopiero po kilku tygodniach od spożycia. Jeśli więc masz w domu starszy atlas, w którym ten grzyb widnieje jako jadalny, warto go zaktualizować!

Grzybobranie na łonie natury: zachowaj ostrożność

Większość trujących grzybów nie jest śmiertelnie niebezpieczna, ale ich działanie potrafi być wyjątkowo nieprzyjemne. Jeśli jednak wybierasz się na grzybobranie, musisz zachować absolutną ostrożność – jeden błędny kęs może skończyć się katastrofą. Mamy też osobny artykuł o jadalnych grzybach, jeśli interesuje Cię druga strona medalu – w naturze nie brakuje przecież pysznych gatunków. Najważniejsza zasada jest jednak prosta: jeśli idziesz na grzyby, upewnij się, że naprawdę wiesz, co zbierasz!

Max Sargent

Max pisze od ponad dekady, a w ostatnich latach wyspecjalizował się w dziennikarstwie konopnym i psychodelicznym. Tworzył treści m.in. dla Zamnesia, Royal Queen Seeds, Cannaconnection, Gorilla Seeds, MushMagic i innych marek, dzięki czemu świetnie zna różne segmenty tej branży.

Przeczytaj pełną biografię