Czym jest efekt świty?

Jeśli interesujesz się marihuaną, z pewnością kojarzysz THC i CBD — jeden z tych związków odpowiada za haj, a drugi zwykle kojarzony jest z bardziej holistycznym podejściem do zdrowia. Rzeczywistość jest jednak o wiele bardziej złożona: marihuana i jej składniki to niezwykle skomplikowany temat. Ta niepozorna roślina, prawdopodobnie jedna z najstarszych upraw człowieka, zawiera niezliczoną liczbę aktywnych substancji, z których każda działa na organizm w nieco inny sposób i może wywoływać unikalne efekty.

Co więcej, badania sugerują, że związki obecne w konopiach, takie jak THC i CBD, a także terpeny, mogą współdziałać (lub wzajemnie na siebie oddziaływać) w sposób, który zmienia, wzmacnia lub łagodzi ich działanie. Ta koncepcja znana jest jako efekt świty (entourage effect) i może być kluczem do zrozumienia tego, dlaczego marihuana potrafi działać tak wyjątkowo. W tym artykule przyjrzymy się efektowi świty (teorii sformułowanej w latach 90.) oraz temu, jak jego założenia mogą pomóc nam mądrzej wybierać i stosować zioło.

Efekt świty — jedna z wielkich tajemnic marihuany

Określenie „efekt otoczenia” (ang. entourage effect) zostało wprowadzone przez zmarłego już, wybitnego ojca badań nad konopiami, doktora Raphaela Mechoulama. Mechoulam jest często wymieniany wśród najwybitniejszych badaczy konopi w historii — to jemu zawdzięczamy izolację i wnikliwe opisanie takich związków jak THC, CBD i wielu innych. W 1998 roku Mechoulam wraz z Shimonem Ben‑Shabatem i zespołem badaczy odkryli, że glicerol, będący elementem budowy kwasów tłuszczowych, może wzmacniać działanie 2‑AG — jednego z głównych kannabinoidów naturalnie wytwarzanych w ludzkim organizmie (Ben‑Shabat i in., 1998).

Choć taka informacja raczej nie stanie się gwoździem programu przy kolacji z przyjaciółmi, dla Mechoulama, jego zespołu oraz kolejnych pokoleń badaczy konopi miała ogromne znaczenie. Badanie to pokazało, że działanie endokannabinoidów może się zmieniać pod wpływem obecności innych związków — w tym przypadku czegoś tak prostego jak glicerol. Właśnie z tego odkrycia narodziła się teoria efektu otoczenia. Do dziś pozostaje ona jednym z najgoręcej dyskutowanych tematów związanych z konopiami.

CBD i terpeny — podróż poza THC

Odkąd w 1964 roku zidentyfikowano THC jako główny składnik haszu (Gaoni & Mechoulam), a następnie odkryto receptor CB1 jako jego kluczowy cel biologiczny (Devane i in., 1988), postrzegano je jako swoistą „bramę” do zrozumienia konopi i ich wyjątkowych właściwości. Wydawałoby się, że poznanie głównego związku aktywnego danej rośliny powinno wystarczyć, by wiedzieć, jak używać jej w możliwie najskuteczniejszy sposób. Szkopuł w tym, że konopie wcale nie są takie proste.

Odkrycia Ben‑Shabata i Mechoulama położyły fundament pod teorię, która w swojej istocie zakłada, że kannabinoidy obecne w konopiach oraz ludzki układ endokannabinoidowy mogą współdziałać między sobą i/lub z innymi związkami, przez co ich działanie może się nasilać, osłabiać lub zmieniać. Nagle samo badanie THC przestaje być wystarczające, by w pełni pojąć roślinę o tak złożonym, osobliwym składzie chemicznym.

Od chwili sformułowania w 1998 roku teoria efektu otoczenia (entourage effect) nie schodzi z ust badaczy konopi i entuzjastów tej rośliny. Z jednej strony naukowcy, tacy jak dr Ethan Russo, opublikowali obszerne prace (Russo, 2011; Russo & Guy, 2006), w których analizują, w jaki sposób kannabinoidy, terpeny i inne związki konopi mogą ze sobą współgrać – zarówno w samej roślinie, jak i w ludzkim organizmie. W artykule „Taming THC…” Russo przytacza na przykład badania sugerujące, że alfa‑pinen (terpen nadający ziołu świeży, sosnowy aromat) może wspomagać utrzymanie acetylocholiny – związku sprzyjającego tworzeniu się wspomnień. Na tej podstawie dr Russo wysuwa wniosek, że odmiany bogate w pinen mogą w mniejszym stopniu negatywnie wpływać na pamięć krótkotrwałą i koncentrację.

Efekt otoczenia to jednak coś więcej niż hipoteza. Coraz nowsze badania pokazują dosłownie, że kannabinoidy, terpeny i inne związki konopi mogą działać synergicznie. Klasycznym przykładem jest zdolność CBD do łagodzenia części niepożądanych skutków THC (stąd zarówno rekreacyjni użytkownicy, jak i pacjenci medyczni często sięgają po CBD, gdy czują się „zbyt na haju”). Blokując receptory kannabinoidowe, CBD zmniejsza faktyczną ekspozycję organizmu na THC, pomagając ograniczyć typowe, mało przyjemne efekty kojarzone z konopiami, takie jak paranoja czy głęboka sedacja. W rezultacie Ethan Russo zdecydowanie opowiada się za jednoczesnym stosowaniem CBD i THC w praktyce klinicznej (2006).

Ostatnio efekt otoczenia udało się też przekonująco pokazać badaczom z Australii. Anderson i in. (2021) porównali skuteczność podawania myszy kwasu kanabidiolowego (czyli CBDA, cząsteczki wyjściowej, z której powstaje CBD) w izolacji oraz w towarzystwie innych kannabinoidów – w postaci ekstraktu z konopi o pełnym spektrum. Okazało się, że u myszy otrzymujących pełnospektralny ekstrakt stężenie CBDA we krwi było czternastokrotnie wyższe niż u tych, którym podano wyłącznie izolowany CBDA.

„Ekstrakty z konopi stanowią naturalny nośnik zwiększający wchłanianie CBDA do krwiobiegu, dzięki interakcji kannabinoidów z określonymi białkami transportującymi w jelitach” – podsumowuje profesor nadzwyczajny Jonathon Arnold z Lambert Initiative for Cannabinoid Therapeutics, jeden z głównych autorów badania. „Nasza praca pokazuje, że różne kannabinoidy oddziałują ze sobą, zmieniając poziom kannabinoidów w osoczu, co nazywamy ‘farmakokinetycznym efektem otoczenia’” (Strom, 2021).

Poruszanie się po nieznanym terytorium

Choć sama koncepcja efektu synergii (entourage effect) pojawiła się już w latach 90., wciąż potrzeba znacznie więcej badań, by w pełni zrozumieć to złożone zjawisko. Twierdzenie, że związki obecne w konopiach współdziałają ze sobą i że to właśnie ta synergia jest kluczem do zrozumienia działania rośliny, nadal spotyka się z dużą dawką sceptycyzmu.

„Ludzie bardzo chętnie podchwycili ideę efektu synergii, ale wciąż mamy mało twardych danych” – mówi Margaret Haney, badaczka konopi i neurobiolożka z Uniwersytetu Columbia w rozmowie z Scientific American. „W świecie konopi można powiedzieć wszystko – i tak się dzieje. Nie jestem przeciwko marihuanie, chcę ją po prostu rzetelnie badać. Wiemy, że może wpływać na ból i apetyt, ale zdecydowana większość tego, co się o niej mówi, jest napędzana marketingiem opartym na anegdotach” (Chen, 2017).

Niestety, prowadzenie takich badań wcale nie jest proste. Naukowcy, którzy chcą zgłębiać efekt synergii, mierzą się m.in. z następującymi problemami:

• Dominacja THC: Większość odmian konopi była przez lata selekcjonowana pod kątem wysokiej zawartości THC, choć istnieją również odmiany bogate w CBD. Współczesne szczepy wytwarzają jednak zazwyczaj jedynie śladowe ilości pozostałych kannabinoidów (takich jak CBG, CBC, THCV czy CBN), co utrudnia analizę tych mniej znanych związków, które mogą odgrywać kluczową rolę w tym, jak konopie wywołują swoje charakterystyczne efekty.
• Finansowanie: Każde badanie naukowe wymaga środków, a zdobycie funduszy na projekty dotyczące rośliny uznawanej za narkotyk wciąż bywa bardzo trudne.
• Aspekty prawne: Rzetelne badania nad konopiami i ich składnikami wymagają dostępu do wysokiej jakości roślin i materiału roślinnego oraz swobody w pracy z próbkami. Nie zawsze jest to możliwe, ponieważ w większości krajów konopie nadal podlegają ścisłej kontroli. Choć sytuacja powoli się zmienia i przed naukowcami otwierają się nowe możliwości, nadal istnieje wiele barier prawnych.

Efekt synergii: najczęściej zadawane pytania

Efekt otoczenia wciąż rozpala wyobraźnię miłośników konopi, a zarówno rekreacyjni użytkownicy, jak i pacjenci medyczni mają wiele pytań o to, jak może on wpływać na ich doświadczenia z marihuaną. Poniżej przyjrzymy się z bliska niektórym z najczęściej zadawanych pytań dotyczących efektu otoczenia.

Jak odczuwa się efekt otoczenia?

Odmiany konopi bogate w THC (a także czyste THC obecne w ekstraktach czy olejkach) są znane z tego, że wywołują silny, odurzający haj, który dla niektórych osób może być zbyt intensywny – szczególnie dla początkujących lub osób wyjątkowo wrażliwych na działanie konopi. Z kolei susz zawierający wyraźne ilości innych kannabinoidów często opisuje się jako dający bardziej „zrównoważone” działanie: mniej gwałtowne i rzadziej powodujące tak wysoki poziom odurzenia. To jeden z kluczowych powodów, dla których różne odmiany konopi mogą działać na organizm w tak odmienny sposób.

Czy efekt entourage sam w sobie powoduje haj?

To, czy efekt otoczenia wywoła charakterystyczne uczucie „haju” kojarzone z THC, zależy od tego, z jakimi związkami chemicznymi ma kontakt Twój organizm. Innymi słowy: jeśli sięgasz po full spectrum olejek, w którym dominuje THC, z dużym prawdopodobieństwem poczujesz się na haju. Z kolei jeśli używasz konopi włóknistych (w formie suszu lub ekstraktu) bogatych w inne kannabinoidy, na przykład CBD, a zawierających jedynie śladowe ilości odurzającego THC, możesz w ogóle nie odczuć klasycznego odurzenia (choć wiele zależy od Twojej indywidualnej tolerancji). Odmiany konopi zbliżone pod względem proporcji THC, CBD i innych związków zazwyczaj również wywołują haj, ale efekt jest zwykle bardziej zrównoważony niż w przypadku konopi, w których praktycznie wyłącznie THC gra pierwsze skrzypce.

Jak doświadczyć efektu otoczenia

Jednym z najprostszych sposobów, aby odczuć efekt otoczenia, jest przyjmowanie THC i CBD jednocześnie. Jeśli znasz już działanie THC, wiesz, że wysokie dawki tego kannabinoidu mogą wywoływać nieprzyjemne skutki, takie jak:

• Lęk
• Natrętne, negatywne myśli
• Paranoja
• Depersonalizacja
• Psychoza wywołana konopiami (w niektórych przypadkach)

Łączenie CBD z THC to świetny sposób, aby potencjalnie ograniczyć część tych działań niepożądanych i doświadczyć tego, co wielu użytkowników opisuje jako bardziej „zrównoważony” haj. Badania sugerują, że CBD może spowalniać rozkład anandamidu – kluczowego endokannabinoidu o zwykle krótkim czasie życia, który naturalnie wiąże się z receptorami kannabinoidowymi. Wydłużona obecność anandamidu może zatem utrudniać THC wiązanie się z tymi receptorami, zmniejszając naszą ekspozycję na THC (Niesink & van Laar, 2013). Co więcej, zdolność CBD do oddziaływania na receptory serotoninowe 5-HT1A może częściowo tłumaczyć jego działanie przeciwlękowe, a także potencjał do łagodzenia lęku i reakcji strachu wywoływanych przez THC (Russo i in., 2005).

Innym sposobem, by samodzielnie zbadać działanie efektu otoczenia, jest świadome wybieranie odmian konopi o bardziej zrównoważonym profilu kannabinoidowym. Choć większość odmian konopi jest selektywnie hodowana pod kątem wysokiej zawartości THC, dostępne są też warianty o znacznie bogatszym składzie. Odmiany zawierające zarówno THC, jak i CBD są stosunkowo łatwe do znalezienia, a niektóre banki nasion oferują również linie bogate w takie kannabinoidy jak CBG, THCV i inne. Alternatywnie możesz sięgnąć po pełnospektralne nalewki i ekstrakty z konopi, aby w inny sposób spróbować doświadczyć efektu otoczenia. Większość użytkowników opisuje działanie konopi bogatych w wiele kannabinoidów jako bardziej harmonijne i łagodniejsze niż w przypadku odmian zdominowanych przez samo THC.

Podsumowanie efektu otoczenia — największa zagadka marihuany

Efekt świty to koncepcja po raz pierwszy opisana pod koniec lat 90. przez izraelski zespół badawczy kierowany przez Raphaela Mechoulama. Zgodnie z tą hipotezą kannabinoidy zachowują się inaczej w obecności innych związków, niż gdy działają w izolacji. Od chwili odkrycia tej potencjalnej synergii między kannabinoidami a terpenami w marihuanie, naukowcy i pasjonaci konopi z zaciekawieniem śledzą, jak może to zmienić sposób rekreacyjnego i medycznego korzystania z marihuany. Czy efekt świty może na przykład pomóc użytkownikom rekreacyjnym złagodzić część negatywnych skutków THC? Co oznacza dla pacjentów — czy może być kluczem do głębszego zrozumienia terapeutycznego potencjału konopi albo sposobem na jeszcze pełniejsze czerpanie przyjemności z jednego jointa? Na razie nie znamy odpowiedzi na wszystkie te pytania, jednak dotychczasowe badania nad efektem świty są, delikatnie mówiąc, bardzo obiecujące.

Steven Voser

Steven Voser jest niezależnym dziennikarzem specjalizującym się w tematyce konopi. Od ponad 6 lat pisze o wszystkim, co związane z weedem – od uprawy, przez sposoby konsumpcji, aż po dynamicznie rozwijającą się branżę i niejednoznaczne regulacje prawne, które ją otaczają.

Przeczytaj pełną biografię