Kompletny przewodnik po kadzidłach: pochodzenie, rodzaje i korzyści

Zamnesia

Dziennikarz i pisarz

Zamnesia

Ostatnia aktualizacja: 31 Maj 2023

Podpalasz końcówkę i zdmuchujesz płomień. Po chwili w pomieszczeniu unosi się gęsty, ziemisty aromat. Delikatnie słodki, lekko piżmowy. Wciągasz go głęboko i czujesz, jak całe ciało się rozluźnia.

Gdzie jesteś? W świątyni, studiu jogi, a może po prostu na własnej kanapie? Co robisz? Medytujesz, palisz weed, grasz na gitarze?

Odpowiedzi mogą być setki, ale jedno jest pewne: palisz kadzidło.

Czym jest kadzidło?

Słowo „kadzidło” wywodzi się z łacińskiego „incendere”, czyli „palić”. W największym skrócie kadzidło to aromatyczna substancja spalana po to, by uwolnić przyjemny zapach. Zazwyczaj powstaje na bazie roślin — do najczęściej wykorzystywanych składników należą żywice, korzenie, nasiona, kora oraz kwiaty.

Ludzie palą kadzidła od tysięcy lat — zarówno w celach duchowych i religijnych, jak i jako formę aromaterapii.

Naturalne kadzidło Nag Champa

(47)

(47)

Naturalne kadzidło Nag Champa

Zobacz produkt

Pochodzenie kadzideł

Historia kadzideł sięga czasów sprzed starożytności, gdy wykorzystywano je do celów leczniczych oraz w obrzędach religijnych najróżniejszych cywilizacji i kultur. Unoszący się ku niebu dym miał uspokajać bogów i zanosić modlitwy w zaświaty. Aromatyczne oleje, zioła i przyprawy postrzegano jako dary od sił wyższych, a praktycznie każda społeczność, która korzystała z kadzideł, uważała je za coś świętego. Kadzidło oczyszcza przestrzeń, buduje nastrój sprzyjający medytacji i innym praktykom duchowym. Stosowano je także do „odkażania” miejsc przesiąkniętych zapachem choroby i śmierci.

Poniżej znajdziesz krótkie spojrzenie na dzieje kadzideł w różnych zakątkach świata.

Azja

Za pierwsze udokumentowane użycie kadzideł, około 2000 r. p.n.e., zwykle uznaje się Chińczyków, którzy wykorzystywali je podczas obrzędów religijnych. Starożytne hinduskie pisma z Indii – Wedy – sugerują jednak, że tradycja ta może być jeszcze starsza i sięgać nawet 3500 r. p.n.e. W Indiach kadzidła początkowo pełniły funkcję środka leczniczego, a aromaterapia odgrywa do dziś ważną rolę w systemie Ajurwedy.

Rozkwit sztuki palenia kadzideł w Chinach przypadł na dynastię Song (960–1279 n.e.). W tym okresie powstawały specjalne budowle przeznaczone wyłącznie do ceremonii kadzidlanych. Gdy w VI w. n.e. koreańscy buddyści sprowadzili kadzidła do Japonii, stały się one formą rozrywki i wyrafinowanej przyjemności dla arystokracji. Dla samurajów w XIV wieku kadzidła miały znaczenie bardziej praktyczne – wonne substancje umieszczano wokół głowy i hełmu wojownika, wierząc, że zapewnią mu przewagę na polu bitwy.

Africa & the Middle East

Inne starożytne cywilizacje, w tym Asyria, Babilonia i Persja, używały kadzideł równolegle z Indiami. Znaleziska z prehistorycznych grobów wskazują, że starożytni Egipcjanie składali bogom kadzielne ofiary już około 3000 roku p.n.e. Kadzidło ofiarowywane w Świątyni Jerozolimskiej znane było jako ketoret. W Księdze Wyjścia opisano je jako mieszankę stakty, onyksu morskiego (onycha), kadzidła i galbanum.

Szlaki handlowe na Bliskim Wschodzie przez stulecia kwitły dzięki obfitości rodzimych żywic i gum, takich jak kadzidło (frankincense) i mirra. Wiele z tych aromatów było bardzo pożądanych i niezwykle drogich – niektóre ceniono nawet wyżej niż złoto. Droga Kadzidlana rozciągała się od Indii i Arabii przez Afrykę Północno-Wschodnią, Lewant, a następnie dalej na północ i zachód.

Europa

Handel kadzidłem osiągnął swój szczyt, gdy Szlak Kadzidlany dotarł do Greków i Rzymian. Wschodnie Kościoły chrześcijańskie przejęły stosowanie kadzidła w rytuałach oczyszczenia i podczas modlitwy, a wkrótce w ich ślady poszedł Kościół rzymskokatolicki. Po upadku Rzymu znaczenie handlu kadzidłem w Europie szybko zmalało. Uroczyste spalanie żywic i gum do dziś można spotkać w niektórych kościołach prawosławnych i katolickich. Kadzidło używane w tych obrzędach zwykle pali się w kadzielnicy – zamkniętym naczyniu zawieszonym na łańcuszkach i poruszanym w czasie ceremonii.

Ameryki

Ludy rdzenne zamieszkujące tereny dzisiejsnej Ameryki Północnej również używały kadzideł. W wielu społecznościach do dziś praktykuje się szczególny rytuał zwany smudgingiem. Jest to oczyszczający obrzęd, znany jako „błogosławieństwo świętej misy dymu”. To ważny element codziennego życia – przeprowadza się go przed zabiegami uzdrawiającymi, publicznymi zgromadzeniami, powwow oraz ceremoniami w szałasie potów. W dymie spalanych roślin obecny jest „święty roślinny pomocnik”, który odpędza negatywną energię, wspiera proces uzdrawiania, błogosławi i przywraca równowagę. Do smudgingu najczęściej wykorzystuje się cedr, szałwię, turówkę wonną (sweetgrass) oraz tytoń.

Kadzidło z białej szałwii (wiązka)

(28)

(28)

Kadzidło z białej szałwii (wiązka)

Zobacz produkt

Jak powstaje kadzidło

Tradycje związane z wytwarzaniem kadzideł na przestrzeni wieków zmieniały się niewiele, choć paleta dostępnych aromatów znacząco się poszerzyła.

To w Indiach jako pierwszych opracowano spójny, usystematyzowany sposób tworzenia kadzideł. Podzielono je na pięć żywiołów: owoce, wodę, ogień, ziemię i powietrze. Pierwotnie kadzidła wytwarzali mnisi, a do dziś są one silnie związane z ajurwedyjskimi praktykami aromaterapeutycznymi.

W Chinach sztuka przygotowywania kadzideł zyskała rangę wysokiej sztuki, podobnie jak parzenie herbaty czy kaligrafia. Do dziś z masy kadzidłowej formuje się tam znaki pisma chińskiego lub tworzy skomplikowane wzory, których spalanie ma przynosić pomyślność.

Wytwarzanie kadzideł

Kadzidła wytwarza się zazwyczaj z naturalnych, organicznych składników. Bezpośrednio palone formy kadzideł, takie jak patyczki oraz stożki, powstają z połączenia aromatycznych surowców z materiałem palnym i odpowiednimi lepiszczami.

Składniki zapachowe

Zapach kadzidła może pochodzić ze zmielonych surowców roślinnych, takich jak drewno, kora, liście, żywice, a także z olejków eterycznych. Od stuleci szczególną popularnością cieszą się między innymi kasja, cynamon, styraks, cedr i drzewo sandałowe. To jednak tylko niewielka część dostępnych aromatów – dziś można znaleźć kadzidła o zapachu dopasowanym do praktycznie każdego gustu i każdej okazji.

Podłoże palne i środki wiążące

Podczas produkcji kadzideł do palnej bazy z węgla drzewnego lub pyłu drzewnego dodaje się kompozycję zapachową. Żywice pełnią rolę lepiszcza, które spaja całą mieszankę, natomiast utleniacz, taki jak azotan sodu, zapewnia równomierne i ciągłe spalanie.

W innych recepturach zamiast tego stosuje się roślinne proszki wiążące. Gęsty, roślinny materiał łączy się z zapachem i niewielką ilością wody. Naturalna celuloza działa jako składnik palny, pomagając utrzymać stabilny żar. Jednym z najpopularniejszych roślinnych środków wiążących jest proszek z kory drzewa tabu-no-ki (Machilus thunbergii).

Formowanie i suszeniecoii

Połączenie opisanych wyżej składników tworzy masę, z której formuje się otoczkę wokół tzw. „punk sticks” — drewnianego rdzenia niektórych kadzidełek, zwykle wykonanego z bambusa. W innych wariantach mieszankę kadzidła wyciska się lub prasuje w różne kształty: stożki, spirale, bezrdzeniowe patyczki czy inne formy. Gotowe kadzidło pozostawia się do wyschnięcia, aby nadawało się do palenia.

Kadzidło z kalifornijskiej białej szałwii

(117)

(117)

Kadzidło z kalifornijskiej białej szałwii

Zobacz produkt

Dlaczego warto używać kadzideł?

Jak pokazuje ich długa i bardzo zróżnicowana historia, kadzidła znajdują dziś wiele praktycznych zastosowań. Oprócz roli rytualnej czy ceremonialnej, może po nie sięgnąć każdy, kto chce odmienić klimat wnętrza i subtelnie wpłynąć na nastrój.

Możliwe korzyści ze stosowania kadzideł

Aromaterapia od tysięcy lat wykorzystywana jest jako naturalny sposób łagodzenia napięcia. Oto kilka przykładów, jak kadzidła mogą pomóc poprawić komfort Twojego codziennego życia.

Zmniejszenie stresu i lepszy sen

Jednym z najlepiej znanych, odprężających zapachów jest lawenda – znajdziesz ją we wszystkim, od kadzidełek po kule do kąpieli. Badanie z 2018 roku przeprowadzone na myszach sugeruje, że lawenda może działać kojąco na ośrodkowy układ nerwowy (Harada i in., 2018). Naukowcy zaobserwowali, że linalool — silny terpen obecny w lawendzie — aktywuje receptory GABA za pośrednictwem neuronów węchowych w nosie. Jeśli więc czujesz napięcie lub masz trudności z zasypianiem, rozpal kadzidełko o zapachu lawendy. Inne aromaty kojarzone z relaksem i lepszym snem to drzewo sandałowe, rozmaryn oraz rumianek.

Oczyść swoją przestrzeń

Kadzidła to szybki i wygodny sposób na zatuszowanie niechcianych zapachów z kuchni, zwierząt domowych czy – jak dobrze wiedzą doświadczeni palacze – marihuany. Jeśli chcesz ukryć intensywną woń po ostatniej sesji z bongiem, wybierz kadzidła o zapachu drzewa sandałowego, cedru lub paczuli albo postaw na nowoczesne, wieloskładnikowe kompozycje zapachowe. A gdy planujesz relaks na świeżym powietrzu, kadzidła na bazie składników takich jak citronella mogą dodatkowo pomóc odstraszyć komary i inne uciążliwe owady.

Wzmocnij uważność

Kadzidła od wieków towarzyszą praktykom duchowym – pomagają się skupić, wyostrzyć zmysły i wprowadzić w spokojny, podniesiony nastrój podczas medytacji. Do jogi i medytacji najczęściej wybiera się zapachy sandałowca, lotosu oraz nag champy – tradycyjnej kompozycji o indyjskich korzeniach. Niezależnie od tego, na którą woń się zdecydujesz, powinna ona wspierać wyciszenie i ugruntowanie, nie dominując ani nie rozpraszając. Potraktuj wybór, przygotowanie i zapalenie kadzidła jak świadomy rytuał nadawania intencji.

Pobudź kreatywność

Spośród wszystkich zmysłów to właśnie węch najsilniej wiąże się ze wspomnieniami. Odpowiedni zapach potrafi przywołać konkretne chwile, podnieść nas na duchu i dodać inspiracji. Wielu artystów korzysta z aromaterapii, aby stworzyć idealną atmosferę w swojej pracowni lub studiu. Jeśli chcesz pobudzić kreatywność, sięgnij po kadzidła o zapachu cytrusów, geranium czy ylang-ylang.

Jakie są rodzaje kadzideł?

Choć kadzidła występują w wielu formach, zasadniczo dzielą się na dwie główne kategorie: kadzidła bezpośredniego spalania oraz kadzidła pośredniego spalania.

Kadzidła bezpośredniego spalania są najpopularniejsze. Substancje aromatyczne miesza się w nich ze składnikami łatwopalnymi, dzięki czemu takie kadzidło tli się samodzielnie. Najpierw podpala się je bezpośrednio, a następnie zdmuchuje płomień, pozostawiając żarzącą się końcówkę, która powoli uwalnia smugę pachnącego dymu. Do tej grupy należą m.in. kadzidełka patyczkowe, stożki, spirale oraz proszki.

Kadzidła pośredniego spalania natomiast wymagają zewnętrznego źródła ciepła, najczęściej węgielka trybularzowego. Węgielek kładzie się na metalowej podstawce lub w kadzielnicy, zwykle na warstwie piasku albo popiołu. Samo kadzidło układa się bezpośrednio na rozżarzonym węgielku. Może mieć postać drobno zmielonego, szybko spalającego się proszku lub większych grudek, które tlą się wolniej. Typowe przykłady kadzideł pośredniego spalania to żywice, takie jak kadzidło (olibanum) i mirra, kadzidła w proszku oraz kadzidła ugniatane.

Kadzidełka patyczkowe a stożki

Dwie najpopularniejsze formy kadzideł to patyczki i stożki. Oba rodzaje są przeznaczone do bezpośredniego spalania, ale pomiędzy kadzidełkami w patyczkach i stożkami istnieją subtelne różnice. Podstawki i kadzielnice do tych form mogą być bardzo różne – od prostych i minimalistycznych po bogato zdobione i dekoracyjne, więc bez trudu dobierzesz coś do swojego klimatu i estetyki.

Kadzidełka w patyczkach

Patyczki zapachowe to zdecydowanie najpopularniejsza forma kadzideł na Zachodzie. Zazwyczaj mają bambusowy rdzeń, choć droższe odmiany mogą być oparte na drewnie sandałowym. Wokół rdzenia znajduje się mieszanka olejków eterycznych oraz pyłu węglowego lub trocin. Pełne, jednolite kadzidło bez rdzenia nazywa się pałeczką dhoop. Pałeczki dhoop łatwo złamać i podzielić na mniejsze kawałki. To najczęściej stosowany rodzaj kadzideł w Japonii i Tybecie.

Typowe cechy patyczków kadzidlanych:

• Palą się wolno i równomiernie
• Utrzymują się średnio około 45 minut
• Uwalniają delikatniejszy, mniej intensywny zapach
• Wymagają długiej maty lub tacki, aby wyłapywać spadający popiół
• Występują z drewnianym rdzeniem lub w formie jednolitych pałeczek dhoop, bez rdzenia

Stożki kadzidlane

Stożki kadzidłowe powstają z mieszanki olejków eterycznych i łatwopalnych proszków, które są sprasowane i uformowane w kształt stożka. Skład mają zbliżony do tradycyjnych patyczków kadzidłowych, ale inny kształt sprawia, że spalają się nieco inaczej. Stożki kadzidłowe to jedna z odmian dhoopu — formowane są bez drewnianego rdzenia.

Stożki kadzidłowe występują w wersji klasycznej oraz typu backflow. W kadzidłach backflow dym zamiast unosić się do góry, spływa w dół przez otwór biegnący przez środek stożka. Takie stożki ustawia się na specjalnych kadzielnicach, które kierują dym ku dołowi. Niektóre z nich są bardzo efektowne: prowadzą dym tak, by układał się w hipnotyzujące wzory lub wyglądał jak strumień wody spływający po skałach.

Stożki kadzidłowe zazwyczaj:

• Spalają się szybciej
• Palą się około 20 minut
• Wydzielają intensywny aromat
• Są łatwe w sprzątaniu, bo popiół gromadzi się tuż przy stożku
• Dostępne są w wersji klasycznej i backflow

Stożki kadzideł ziołowych

(23)

(23)

Stożki kadzideł ziołowych

Zobacz produkt

Kadzidła: Rozpieść swoje zmysły już teraz

Zapachy potrafią wpływać na nasz nastrój, przywoływać dobre wspomnienia i pobudzać kreatywność. Niezależnie od tego, czy medytujesz, relaksujesz się, szukasz duchowego kontaktu, czy po prostu chcesz, aby Twoja przestrzeń przyjemnie pachniała – znajdziesz dla siebie idealne kadzidło.

Wybierz więc swój ulubiony patyczek lub stożek kadzidlany, umieść go w pięknym kadzielniczku i rozpal płomień. Pozwól, by zapach Cię otulił, zrelaksuj się i miej świadomość, że uczestniczysz w rytuale, który ludzie praktykują już od tysięcy lat.