Passiflora: wszystko, co warto wiedzieć

Adam Parsons

Dziennikarz konopny i redaktor w Zamnesii

Adam Parsons

Ostatnia aktualizacja: 2 Marzec 2023

Czym jest męczennica (passiflora)?

Męczennica, znana także jako marakuja lub maypop, to rodzaj roślin należących do rodziny Passifloraceae. Występuje w tropikalnych lasach deszczowych oraz na obszarach subtropikalnych obu Ameryk, gdzie pnącza wspinają się po innych roślinach za pomocą wąsów czepnych. Istnieje ponad 500 gatunków męczennicy, a do najczęściej spotykanych w Amazonii należą Passiflora edulis oraz Passiflora incarnata.

Męczennica wytwarza charakterystyczne, duże, fioletowe lub białe kwiaty, których środek może przybierać różowy bądź purpurowy odcień. Nazwę nadają jej pierwsi hiszpańscy misjonarze, którzy uznali, że budowa kwiatu symbolicznie nawiązuje do Męki Chrystusa. Z tego powodu określili ją mianem „kwiatu Męki Pańskiej”.

Niektóre gatunki męczennicy wytwarzają owoc wielkości cytryny – marakuję, nazywaną również passion fruit. Zwykle żółta lub fioletowa, ma twardą, zgrubiałą skórkę i wypełniony nasionami miąższ. Owoc słynie (Ingale & Kasture, 2017) z wysokiej zawartości przeciwutleniaczy. Miąższ można jeść na surowo lub wykorzystać do przygotowania napojów, sorbetów i dżemów.

Męczennica (passionflower) – 80 g

(112)

(112)

Męczennica (passionflower) – 80 g

Zobacz produkt

Skąd wzięła się nazwa męczennicy

Uczeni chrześcijańscy określali ten kwiat mianem „La Flor de las cinco Llagas” („Kwiat Pięciu Ran”) lub „Kwiat Męki Pańskiej”, nawiązując w ten sposób do męki i ran Chrystusa. W ich interpretacji pięć płatków i pięć działek kielicha symbolizowało dziesięciu wiernych apostołów (z pominięciem mniej wiernych Piotra i Judasza), a kształt liści przywodził na myśl włócznię centuriona. Środkowa część kwiatu była znakiem kolumny biczowania, natomiast wąsy pnącza kojarzono z biczem używanym podczas chłosty. Koronę nitkowatych wyrostków porównywano do cierniowej korony, przy czym trzy znamiona kwiatu oznaczały gwoździe. Pięć pręcików miało odzwierciedlać pięć świętych ran, a czerwone przebarwienia kwiatu symbolizowały krew Chrystusa.

W 1745 roku szwedzki botanik Karol Linneusz nadał roślinie łacińską nazwę „Passiflora” – i to właśnie ta nazwa obowiązuje dziś jako nazwa całego rodzaju.

Jak uprawiać męczennicę (Passiflorę)?

Wielu miłośników ogrodnictwa chętnie uprawia męczennicę (passionflower) ze względu na jej egzotyczny wygląd, choć roślina potrafi być kapryśna, co sprawia, że jej pielęgnacja nie zawsze należy do najprostszych. W sprzyjających warunkach pnącza męczennicy mogą dorastać nawet do 10 m wysokości i około 2,5 m szerokości, w zależności od odmiany. Niektóre odmiany rosną raczej w formie krzewów, a część z nich wytwarza także jadalne owoce.

Niezależnie od tego, jaką męczennicę zdecydujesz się posadzić, wszystkie odmiany tworzą przepiękne kwiaty, które zazwyczaj pozostają otwarte tylko przez jeden dzień. Ich niezwykła uroda i charakterystyczny wygląd sprawiają jednak, że męczennica jest zawsze prawdziwą ozdobą ogrodu, nawet jeśli na jednym pnączu pojawia się zaledwie kilka kwiatów.

Jako że pędy męczennicy wspinają się po podporach, roślina ta doskonale nadaje się do obsadzania ścian i ogrodzeń, dodając im koloru i egzotycznego charakteru.

Jak posadzić męczennicę

Męczennica najlepiej rośnie, gdy posadzisz ją wiosną, w żyznej, dobrze przepuszczalnej glebie. Najwygodniej jest kupić gotowe sadzonki w szkółce, choć w teorii możesz też rozmnażać roślinę z nasion lub sadzonek pędowych.

Przy sadzeniu wykop dołek mniej więcej trzy razy szerszy niż bryła korzeniowa. Wyjmij roślinę z doniczki i za pomocą węża ostrożnie opłucz bryłę korzeniową, tak aby odsłonić korzenie. Delikatnie umieść roślinę w dołku i zasyp ziemią ogrodniczą. Obficie podlej, a później dbaj, by podłoże wokół rośliny było stale lekko wilgotne.

Jeśli w ogrodzie nie masz odpowiedniego miejsca na pnącze, męczennicę możesz uprawiać również w donicach. Ustaw je w miejscu, gdzie rośliny będą miały dużo słońca. W chłodniejszym klimacie na zimę przenieś donice do domu lub do jasnego, chłodnego pomieszczenia. Najpiękniejsze, efektowne kwiaty pojawią się pod koniec lata.

Historia męczennicy

Od stuleci rdzenne ludy Ameryki Południowej, w tym Aztekowie i Inkowie, uprawiały męczennicę (passionflower) zarówno ze względu na jej owoce, jak i cenne właściwości samej rośliny.

Według przekazów została odkryta w Peru w 1569 roku przez hiszpańskich misjonarzy. Uważa się, że pierwszym poznanym gatunkiem była passiflora caerulea, czyli męczennica błękitna, o czym świadczą ówczesne rysunki i opisy.

Sprowadzona z Ameryki Południowej do Europy, szybko zyskała popularność jako roślina ozdobna, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii.

Dziś męczennica wciąż cieszy się dużym uznaniem – nie tylko wśród ogrodników, którzy doceniają jej efektowny, egzotyczny wygląd. Roślina odgrywa także ważną rolę we współczesnym zielarstwie.

Chemia męczennicy

Męczennica (passionflower) zawiera trzy główne grupy związków aktywnych: alkaloidy, glikozydy oraz flawonoidy. Warto podkreślić, że – jak pokazują badania – część z tych substancji w izolacji nie wykazuje wyraźnych, korzystnych właściwości. Dopiero gdy występują razem, w naturalnej mieszaninie obecnej w roślinie, ujawniają swoje działanie, między innymi wspierając relaksację.

W męczennicy zidentyfikowano wiele różnych związków, w tym alkaloidy, alfa-alaninę, apigeninę, aribinę, chryzynę, kwas cytrynowy, kumarynę, kwasy cyklopassifloowe A–D, cyklopassiflozydy I–VI, malonian dietylu, edulan I, edulan II, flawonoidy, glutaminę i ginkokardinę. Roślina zawiera również harman, harmalinę, harmalol, harminę, harmol, homoorientynę, izoorientynę, izoschaftozyd, izowiteksynę, kwercetynę, kaempferol, loturynę, luceninę-2, luteninę-2, luteolinę, n-nonakozan, orientynę, passikol, passiflorinę, kwas passiflorowy, pektynę, kwasy fenolowe, fenyloalaninę, prolinę, prunazynę, rafinozę, sambunigrynę, saponarynę, saponaretin, saponarinę, schaftozyd, skopoletinę, serotoninę, sitosterol oraz stigmasterol.

Wskazówki

Egzotyczna męczennica przyciąga wzrok nie tylko ludzi – to fantastyczna roślina, jeśli chcesz efektownie podkreślić wejście do domu. Jej niezwykłe kwiaty wabią także motyle, które uwielbiają ją tak samo jak my. Posadź męczennicę razem z innymi roślinami przyciągającymi motyle, takimi jak budleja (krzew motyli), przymiotno purpurowe, nawłoć czy rudbekia, a przez całe lato będziesz cieszyć się chmurą kolorowych motyli w ogrodzie!

Istnieje wiele odmian męczennicy, które możesz uprawiać w ogrodzie. W zależności od gatunku, jej kwiaty mogą być żółte, pomarańczowe, intensywnie czerwone lub fioletowe. Szczególnie ciekawa odmiana „Raspberry Strudel” tworzy spektakularne kwiaty w odcieniach różu i czerwieni, subtelnie przenikających się ze sobą.

Jeśli zależy Ci także na owocach, zwróć uwagę na Passiflora edulis ("edulis" oznacza jadalna). Jedną z popularnych odmian jest Maypop (dzika morela), którą często można spotkać jako dziko rosnącą roślinę w południowych stanach USA. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że jej owoce charakterystycznie „pękają” („pop”), gdy się na nie nadepnie.