Yerba maté: starożytny napar pełen cennych składników odżywczych

Luke Sumpter

Dziennikarz specjalizujący się w konopiach i badacz nauk o zdrowiu

Luke Sumpter

Ostatnia aktualizacja: 28 Kwiecień 2025

CZYM JEST YERBA MATE?

Yerba mate, czyli Ilex paraguariensis, to południowoamerykańska roślina z rodziny ostrokrzewów. Z jej liści przygotowuje się napar znany po prostu jako mate. Ten ziołowy napój jest szczególnie popularny w Paragwaju, Argentynie, Urugwaju, Brazylii, Boliwii i Chile. Coraz częściej pojawia się też w krajach zachodnich, gdzie sprzedawany jest jako produkt prozdrowotny.

Z uwagi na stosunkowo wysoką zawartość kofeiny, yerba mate znajdziemy w wielu napojach energetycznych. Bywa również stosowana jako zamiennik kawy, dający łagodniejsze, bardziej zrównoważone pobudzenie. Podczas gdy filiżanka kawy zawiera przeciętnie 95–200 mg kofeiny, w takiej samej porcji yerba mate znajdziemy około 30–40 mg.

W odróżnieniu od tradycyjnej herbaty, która tworzy krzew, yerba mate zaczyna życie jako niewielki krzaczek, ale szybko osiąga imponujące rozmiary – nawet do 15 metrów wysokości. Liście, które po zbiorach są suszone i dopiero potem wykorzystywane do przygotowania naparu, mają ząbkowane brzegi, długość 7–110 mm i szerokość 30–55 mm. Roślina uprawiana jest głównie w celach komercyjnych w Ameryce Południowej, przy czym największym producentem pozostaje Brazylia.

Po zbiorze liście suszy się przy ognisku z drewna, co nadaje im charakterystyczny, przyjemnie dymny aromat. Moc naparu z yerba mate w dużej mierze zależy od płci rośliny. Liście z osobników męskich zazwyczaj dają intensywniejszy smak i wyższą zawartość kofeiny, natomiast liście żeńskie są delikatniejsze zarówno pod względem aromatu, jak i działania.

Yerba mate

(94)

(94)

Yerba mate

Zobacz produkt

KORZYŚCI Z PICIA YERBA MATE

Liście tej intrygującej rośliny są najczęściej wykorzystywane do przygotowywania naparu, jednak naukowcy zbadali już częściowo jej skład chemiczny i dostrzegli w nim pewien potencjał. Choć część badań przywoływanych w kolejnej sekcji została przeprowadzona na zwierzętach, mogą one stanowić wskazówkę, czego przyszłe testy z udziałem ludzi być może jeszcze dowiodą.

• MOŻE WSPIERAĆ ODPORNOŚĆ ORGANIZMU

Yerba mate stanowi dobre źródło mikroelementów, takich jak witamina E, selen, cynk oraz witamina C. Witamina C może wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego – jej niedobór prowadzi do zaburzeń odporności, co opisano w publikacji z 1983 roku³ w czasopiśmie „Gerontology”.

Wszystkie te substancje pełnią również funkcję przeciwutleniaczy w organizmie. Oprócz udziału w kluczowej walce z wolnymi rodnikami mogą one dodatkowo wspierać działanie układu odpornościowego.

• MOŻE WSPOMAGAĆ ODCHUDZANIE

Nie jest tajemnicą, że otyłość stała się problemem na ogromną skalę. Współczesny zachodni styl życia nie zawsze sprzyja regularnej aktywności fizycznej, a wiele zawodów wiąże się z wielogodzinnym siedzeniem. Choć podstawą redukcji masy ciała pozostają ruch i zbilansowana dieta, niektóre suplementy – takie jak yerba mate – mogą dodatkowo wspierać proces odchudzania.

W czasopiśmie Laboratory Animal Research opublikowano artykuł⁴, w którym opisano wpływ yerba mate na utratę masy ciała u myszy. Wyniki sugerują, że suplementacja tym ziołem sprzyjała spadkowi wagi poprzez zmniejszenie apetytu i przyspieszenie metabolizmu.

Przeprowadzono również badania z udziałem ludzi, które pozwalają lepiej zrozumieć wpływ yerba mate na kontrolę masy ciała. W jednym z nich⁵ wykazano, że yerba mate może zwiększać utlenianie tłuszczu oraz wydatkowanie energii podczas wysiłku fizycznego.

Inne badanie⁶ analizowało wpływ tego zioła na redukcję tkanki tłuszczowej w okresie 12 tygodni. W randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu mierzono wskaźnik masy ciała (BMI) uczestników oraz stosunek obwodu talii do bioder. Jedna z grup, licząca 15 osób, przyjmowała doustnie kapsułki z yerba mate przez 12 tygodni, w dawce 3 g dziennie.

W porównaniu z grupą placebo zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie masy tkanki tłuszczowej, procentowej zawartości tłuszczu w organizmie oraz stosunku talii do bioder.

• POBUDZA CZUJNOŚĆ I DODAJE ENERGII

Filiżanka yerba mate działa podobnie jak kawa: pomaga się skupić i ułatwia pełniejsze zaangażowanie w wykonywane zadanie. Dzieje się tak głównie za sprawą zawartej w niej kofeiny. Wiele osób podkreśla jednak, że pobudzenie po yerba mate jest łagodniejsze, bardziej stabilne i nie kończy się gwałtownym spadkiem energii, który często pojawia się po kawie.

Sięgnij po yerba mate następnym razem, gdy zasiądziesz do pisania pracy lub czytania książki. W końcu badania naukowe pokazują, że kofeina⁷ poprawia czujność i krótkotrwałą pamięć.

Jak przygotować herbatę z yerba mate?

Yerba mate można przygotować na kilka sposobów – wszystko zależy od tego, ile chcesz w to włożyć zaangażowania i jak bardzo zależy ci na tradycyjnym rytuale.

Najprostsza metoda parzenia yerba mate to użycie torebek ekspresowych albo wsypanie suszu do zaparzacza i wypicie naparu po odpowiednim czasie parzenia.

Możesz też sięgnąć po tradycyjny sposób, używając tykwy, czyli specjalnego naczynia do picia. Napar pije się przez metalową rurkę z filtrem, zwaną bombillą. Tykwę zazwyczaj wypełnia się w około ⅓ suszonymi liśćmi, zalewa zimną wodą i często wzbogaca sokiem z cytryny, cukrem lub mlekiem. Yerba mate tradycyjnie serwuje się zarówno na gorąco, jak i na zimno – zależnie od upodobań.

Czy yerba mate jest zdrowsza niż kawa?

Oba te napoje mają swoje mocne i słabe strony. Samo pojęcie „zdrowie” trudno jednoznacznie zmierzyć, dlatego ocena, w jakim stopniu każde z tych ziół nam służy lub szkodzi, nie jest prosta. Oba napary dostarczają solidną porcję mikroskładników i przeciwutleniaczy. Jednak dla osób pijących kawę, które chcą ograniczyć kofeinę, yerba mate może być świetną alternatywą – pozwala zachować codzienny, kojący rytuał, a jednocześnie znacząco zmniejszyć ilość kofeiny w każdej filiżance.

HISTORIA YERBA MATE

Yerba mate ma fascynującą, starożytną historię. Po raz pierwszy sięgali po nią rdzenni Guarani z terenów dzisiejszego Paragwaju, a z czasem napar przyjęły także inne plemiona, między innymi Tupi z południowej Brazylii. Wraz z europejską kolonizacją obu Ameryk używanie tej rośliny gwałtownie się rozpowszechniło, obejmując sąsiednie regiony i docierając za ocean. Tak ogromny wzrost konsumpcji sprawił, że przez pewien czas była ona najważniejszym towarem eksportowym Paragwaju, przebijając nawet tytoń.