Tarczyca (skullcap): Wszystko, co warto wiedzieć

Adam Parsons

Dziennikarz konopny i redaktor w Zamnesii

Adam Parsons

Ostatnia aktualizacja: 7 Luty 2025

Skullcap (Scutellaria lateriflora) to kwitnące zioło z rodziny jasnotowatych. Od stuleci wykorzystywane jest jako naturalny poprawiacz nastroju oraz w wielu innych tradycyjnych zastosowaniach.

Czym jest skullcap?

Skullcap to wytrzymała, wieloletnia roślina kwitnąca o wielu zastosowaniach. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „scutella”, oznaczającego „małe naczynie”, co nawiązuje do drobnych kwiatów przypominających hełmy z uniesioną przyłbicą.

Skullcap rośnie naturalnie w Ameryce Północnej, ale różne jej odmiany można spotkać także w Europie i Azji. Różne części rośliny, w tym korzenie i liście, od wieków wykorzystywane są w tradycyjnych praktykach medycyny chińskiej oraz rdzennych ludów Ameryki. Skullcap działa kojąco, poprawia nastrój i po spożyciu może wywoływać delikatne uczucie „haju”.

Tarczyca bajkalska (50 g)

(51)

(51)

Tarczyca bajkalska (50 g)

Zobacz produkt

Różne odmiany skullcap

Istnieje kilka nieco odmiennych gatunków tarczycy, wszystkich należących do rodzaju Scutellaria. W zielarstwie najczęściej wykorzystuje się dwie odmiany: amerykańską i chińską.

Tarczyca amerykańska (Scutellaria lateriflora) pochodzi z Ameryki Północnej. W okresie kwitnienia roślina obsypuje się licznymi, rurkowatymi, niebieskimi kwiatami, choć u niektórych odmian mogą pojawiać się także inne barwy. Dla rdzennych mieszkańców Ameryki roślina ta odgrywała ważną rolę w tradycyjnych zastosowaniach zielarskich.

Tarczyca chińska (Scutellaria baicalensis) występuje w wielu krajach Azji oraz w Rosji. Od czasów starożytnych w Chinach wykorzystuje się jej korzeń do przygotowywania specyfiku znanego jako huang qin. Najczęściej stosuje się go w połączeniu z innymi roślinami lub produktami spożywczymi.

Botanika tarczycy

Skullcap, podobnie jak bazylia, mięta, rozmaryn, szałwia, majeranek, oregano i wiele innych popularnych ziół kuchennych, należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). To wytrwała bylina, która naturalnie rośnie głównie na podmokłych terenach, takich jak bagna, wilgotne łąki i brzegi strumieni.

Roślina dorasta zwykle do 60–80 cm wysokości i wytwarza drobne, niebieskie lub fioletowe kwiaty, z reguły krótsze niż 1 cm. W odróżnieniu od wielu innych roślin kwitnących, kwiaty skullcap nie pojawiają się na samym szczycie pędu, lecz rozmieszczone są wzdłuż bocznych rozgałęzień łodygi.

Główne związki aktywne występujące w skullcap:

• Flawonoidy, w tym skutelaryna i wogonina
• Gorzkie irydoidy, głównie katalpol
• Garb­niki
• Olejek eteryczny (związki lotne)

W skullcap zidentyfikowano kilka flawonoidów uznawanych za kluczowe składniki aktywne: skutelarynę, wogoninę, bajkalinę oraz bajkaleinę. Ziele zawiera też gorzkie irydoidy, m.in. katalpol, a także garbniki i olejki eteryczne. Każda z tych substancji może wywoływać określone efekty fizjologiczne, zależnie od zastosowanej dawki.

Jak uprawiać skullcap

Tarczyca (skullcap) najlepiej rośnie w miejscach od lekko zacienionych po w pełni nasłonecznione i sprawdza się w strefach mrozoodporności 4–8 (według skali USDA). Nasiona zazwyczaj dobrze kiełkują, ale jeszcze lepsze wyniki daje krótkie, tygodniowe stratyfikowanie ich w lodówce. Wysiewaj nasiona płasko, na głębokość ok. 0,5cm, a gdy pojawią się pierwsze liście właściwe, wynieś rozsadę na zewnątrz.

Przy siewie bezpośrednio do gruntu umieszczaj nasiona co 30cm, w żyznej, przepuszczalnej glebie. Podlewaj umiarkowanie. Kiełkowanie trwa zwykle 7–14 dni. Roślina nadaje się do zbioru po około 120 dniach od wysiewu.

Zbioru tarczycy można dokonywać w pełni kwitnienia. Użyj nożyczek i ścinaj kwiaty wraz z liśćmi, pozostawiając ok. 8cm nadziemnej części rośliny. Jako bylina, tarczyca może rosnąć w jednym miejscu przez kilka lat.

Historyczne zastosowanie tarczycy (skullcap)

Od tysięcy lat skullcap jest stosowany w tradycyjnych praktykach medycyny chińskiej do przygotowywania toniku znanego jako huang qin. Wysuszony korzeń skullcapu jest gotowany w wodzie lub ekstrahowany w alkoholu, aby uzyskać huang qin. Ten tonik został po raz pierwszy opisany jako korzystna mikstura w Shuowen Jiezi, wczesnym, pochodzącym z II wieku naszej ery słowniku chińskim z czasów dynastii Han.

Skullcap był również dobrze znany rdzennym mieszkańcom Ameryki. Uzdrowiciele z plemienia Czirokezów oraz innych plemion Indian używali tej rośliny głównie jako zioła pomagającego łagodzić wahania nastroju podczas menstruacji.

Tarczyca (Scutellaria)

(3)

(3)

Tarczyca (Scutellaria)

Zobacz produkt

Jakie są potencjalne korzyści ze stosowania skullcapu?

Wspomnieliśmy już o kilku zastosowaniach czasznicy (skullcap), ale jakie mogą być jej potencjalne korzyści? Być może zaskoczy Cię fakt, że zioło to jest badane pod kątem całej gamy możliwych efektów wspierających samopoczucie.

Nastrój

Na początek warto wspomnieć, że tarczyca bajkalska jest obecnie badana pod kątem wpływu na nastrój. W badaniu z 2013 roku (Brock i in.) 43 „stosunkowo nieodczuwających lęku” ochotników otrzymywało codziennie 1050 mg tarczycy bajkalskiej lub placebo przez dwa tygodnie. W tym czasie zaobserwowano, że u osób przyjmujących tarczycę bajkalską nastąpiło wyraźne zmniejszenie „ogólnego zaburzenia nastroju” w porównaniu z grupą placebo, mierzone testem Profile of Mood States (POMS). Choć było to niewielkie badanie, wyniki zdecydowanie zachęcają, jeśli chodzi o możliwy związek między tarczycą bajkalską a nastrojem.

Stan zapalny

Zarówno tarczyca amerykańska, jak i chińska są bogate w przeciwutleniacze, które mogą wpływać na układ odpornościowy i sposób jego działania. Badania prowadzone na zwierzętach zaczęły analizować, jak tarczyca oddziałuje na stany zapalne, w tym na alergiczny nieżyt nosa (Kim i in., 2018).

Sen

Przyjmuje się również, że tarczyca bajkalska może wspierać przygotowanie organizmu do snu dzięki działaniu uspokajającemu i relaksującemu jako ziołowy suplement. Ekstrakty z tarczycy są bogate we flawonoidy, takie jak scutellaryna i bajkalina, które są obecnie badane pod kątem wpływu na rytm snu i czuwania oraz różne zaburzenia snu (Chang et al., 2011).

Bakterie i wirusy

Badania wykazały również, że tarczyca bajkalska (skullcap) wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. W jednym z nich sprawdzano ekstrakt z tarczycy bajkalskiej wobec Acinetobacter baumannii (XDRAB) – rodzaju bakterii powiązanych z występowaniem zapaleń płuc u pacjentów szpitalnych. Wyniki pokazały, że spośród około 30 różnych ziół wyłącznie tarczyca bajkalska wykazała 100% skuteczność przeciwbakteryjną wobec XDRAB (Tsai i in., 2018).

Trzeba jednak podkreślić, że badania nad potencjalnymi korzyściami stosowania tarczycy bajkalskiej dopiero się zaczynają i zanim będzie można mówić o twardych dowodach, potrzebnych jest znacznie więcej danych. Mimo to, wstępne wyniki omówionych wyżej prac – i innych badań – wskazują na bardzo obiecujący kierunek.

Czy stosowanie tarczycy bajkalskiej wiąże się ze skutkami ubocznymi?

Choć ogólnie przyjmuje się, że tarczyca bajkalska jest bezpieczna w stosowaniu, warto pamiętać o możliwych skutkach ubocznych. Zazwyczaj są one rzadkie, łagodne i nie stanowią zagrożenia dla życia. Jeśli jednak masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania tarczycy bajkalskiej, skonsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem kuracji. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią powinny unikać jej przyjmowania.

Do potencjalnych skutków ubocznych tarczycy bajkalskiej należą:

• Nudności
• Ból brzucha
• Utrata apetytu
• Senność
• Gorączka

W skrajnych, bardzo rzadkich przypadkach tarczyca bajkalska może powodować poważniejsze działania niepożądane, takie jak problemy z wątrobą czy obrzęk płuc.

Jak stosować tarczycę bajkalską

Istnieje wiele sposobów przyjmowania skullcap, a sama roślina występuje w różnych formach. Można kupić ją jako suszone ziele, które świetnie nadaje się do przygotowania naparu. Bardzo popularne są jednak także standaryzowane proszki i kapsułki, bo w takiej postaci najłatwiej włączyć skullcap do codziennej rutyny. Inną opcją są płynne ekstrakty z praktyczną pipetą, dzięki której bez trudu dodasz je do jedzenia lub napojów.

Ile skullcap warto przyjmować?

Przedstawiliśmy już możliwe korzyści, ale ile tarczycy bajkalskiej warto przyjmować na co dzień? Ze względu na różne formy spożycia i stężenia, a także brak jednoznacznych wytycznych dotyczących dawkowania, nie istnieje jedna uniwersalna, zalecana dawka dobowa. Dla własnego bezpieczeństwa stosuj produkt ostrożnie i nigdy nie przekraczaj dawkowania podanego przez producenta. W razie dodatkowych pytań skonsultuj się z lekarzem.

Zastanawiasz się nad wypróbowaniem tarczycy bajkalskiej?

Choć czaszka od wieków zajmuje ważne miejsce w tradycyjnej medycynie chińskiej, wciąż znajduje zastosowanie także we współczesnych preparatach ziołowych. Na szczęście dziś wypróbowanie jej działania jest prostsze niż kiedykolwiek. Istnieje wiele sposobów na przyjmowanie czaszki, więc bez trudu znajdziesz formę najlepiej dopasowaną do Twoich potrzeb. W Zamnesia Zdrowie i witalność oferujemy szeroki wybór produktów z czaszką, aby każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Sprawdź naszą ofertę już dziś!